8 Minuten

Bewerkt en medisch beoordeeld door THE BALANCE Team
Feit gecontroleerd

Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) is een aangeboren ontwikkelingsstoornis in die wordt gekenmerkt door aandachtsproblemen, hyperactiviteit en en impulsiviteit. ADHD komt bij zo’n 3 op de 100 mensen in Nederland voor. Bij kinderen ligt het percentage ietwat hoger (3-5%) dan bij volwassenen (2-3%). Ook wordt ADHD vaker gediagnosticeerd bij jongens dan meisjes.

ADHD is aangeboren en erfelijkheid speelt dan ook een rol in deze stoornis. Hoewel de kenmerken van ADHD vaak al in de kindertijd worden opgemerkt, kan het ook voorkomen dat u er pas op latere leeftijd achter komt dat u kenmerken vertoont van ADHD. Deze kenmerken kunnen in meer of mindere mate invloed hebben op het dagelijks functioneren.

ADHD is een stoornis die zich op verschillende manieren kan uiten. De meest voorkomende symptomen bij ADHD zijn hyperactiviteit, impulsiviteit en verminderde concentratie. Er zijn echter ook andere manieren waarop ADHD zich kan uiten. Iemand kan bijvoorbeeld ook stil en verlegen zijn in plaats van druk, en problemen hebben in de omgang met anderen.

Hoewel ADHD voorkomt in talloze soorten en maten, worden er toch drie verschillende soorten onderscheiden:

  • Hyperactief en impulsief: De meest opgemerkte symptomen of klachten zijn afkomstig van hyperactief en impulsief gedrag. Aandachtsproblemen treden niet op de voorgrond. Het individu wil continu spanning opzoeken. Dit doet hij of zij door impulsief nieuwe ervaringen tegemoet te gaan. Deze ervaringen kunnen ook negatief zijn.
  • Verminderde concentratie: Dit individu heeft minder last van hyperactief gedrag en impulsiviteit. Concentratieproblemen treden bij dit individu op de voorgrond. Hierbij kan het individu vaak afgeleid zijn en wat dromerig overkomen.
  • Combinatie van de symptomen: Een combinatie van hyperactiviteit, impulsiviteit en concentratieproblemen is een andere veel voorkomende vorm van ADHD. Wel kan de hyperactiviteit op volwassen leeftijd afnemen.

ADHD valt te herkennen aan verschillende kenmerken. Wanneer er enkele kenmerken worden vastgesteld die bij ADHD passen, hoeft dit niet direct te betekenen dat iemand ADHD heeft. In tegendeel, er wordt pas van ADHD gesproken wanneer een combinatie van kenmerken voorkomen bij een individu.

Wanneer iemand voornamelijk last heeft van hyperactiviteit kan dit zich uiten in symptomen zoals niet stil kunnen zitten, een rusteloos gevoel hebben, en altijd bezig proberen te zijn. U zoekt continu prikkels op van buitenaf.

Borderline Intramuraal Revalidatiecentrum Nederland

Symptomen met betrekking tot impulsiviteit kunnen herkend worden aan de volgende kenmerken: niet kunnen wachten, niet nadenken voordat het individu iets doet, door mensen heen praten, en afspraken afzeggen die impulsief gemaakt zijn.

Heeft het individu last van concentratieproblemen, dan kan dat er als volgt uitzien: Het individu luistert niet, kan taken moeilijk voltooien, krijgt administratieve taken niet gedaan, kan moeilijk plannen, en kan het overzicht moeilijk bewaren.

ADHD is niet een stoornis die pas op latere leeftijd tot uiting komt. ADHD is aangeboren en dus al vanaf jonge leeftijd aanwezig. Symptomen zijn dus in meer of mindere mate opmerkbaar. Wel kan het voorkomen dat symptomen door omgevingsfactoren op latere leeftijd worden versterkt, waardoor de stoornis pas op latere leeftijd wordt opgemerkt.

Bij het stellen van de diagnose wordt onder meer gekeken naar het aantal ADHD kenmerken dat het individu vertoont, en de ernst van de symptomen. Ook wordt gekeken naar hoe het individu functioneert in het dagelijks leven en of de symptomen het dagelijks leven negatief beïnvloeden. Dat wil zeggen op werk, school of met sociale contacten.

Er zijn meerdere non-medicamenteuze behandelingen beschikbaar voor ADHD. Over het algemeen wordt in alle gevallen gestart met psycho-educatie waarbij ook verschillende aanpassingen worden gestimuleerd in de omgeving van het individu.

Pas wanneer een behandeling, zoals psycho-educatie, niet genoeg resultaat biedt, kan een andere behandeling worden gestart. Er wordt niet direct met meerdere behandelingen gestart, aangezien het effect van een enkele behandeling dan niet te meten is. Door steeds te focussen op een nieuwe behandeling kan worden ontdekt welke behandeling het beste werkt bij het individu.

Behandelingen voor ADHD waarbij geen medicatie komt kijken zijn: psycho-educatie, coaching of gedrag training, en waar nodig een psychotherapeutisch traject.

Psycho-educatie

Psycho-educatie is een behandeling die veelal als eerste wordt toegepast wanneer iemand wordt gediagnosticeerd met ADHD. Bij lichte ADHD is deze behandeling vaak voldoende. Bij psycho-educatie wordt het individu en de naasten meer geleerd over de stoornis en wat de stoornis precies inhoudt. Dit heeft als doel om stigma te voorkomen en begrip te vergroten.

Bij psycho-educatie geeft het individu en de familie van het individu meer informatie over hoe ADHD ontstaat, ontwikkelt, welke symptomen hierbij komen kijken, en hoe deze symptomen het dagelijks leven kunnen beïnvloeden. Daarnaast worden ook eventuele vervolg behandelingen besproken.

Psycho-educatie kan zowel schriftelijke als mondeling plaatsvinden. Ook wordt deze behandeling dikwijls in groepen uitgevoerd.

Training en Coaching

Vaardigheidstraining en coaching legt de focus op het leren omgaan met symptomen of klachten van ADHD. Zo gaat de trainer of coach in op zaken als plannen, communicatie en administratie. Op deze manier leert het individu hoe hij of zij door vaardigheidstraining op een efficiënte manier taken uitvoert die hen van nature niet makkelijk lukken. Ook deze behandeling kan groepsgewijs worden uitgevoerd.

Psychotherapie

Zijn er veel omstandigheden in de omgeving waardoor de symptomen van ADHD in het individu versterkt worden? Dan kan psychotherapie een oplossing zijn. Psychotherapie helpt het individu bepaalde denkpatronen te doorbreken waardoor gebeurtenissen in de omgeving van het individu minder invloed hebben op de ADHD symptomen.

De behandeling van kinderen met ADHD verloopt ietwat anders dan die van volwassenen. Dit zijn de behandelingen die over het algemeen worden toegepast wanneer bij een kind ADHD wordt vastgesteld:

1.     Zoals bij de meeste behandelingen, wordt er gestart met psycho-educatie. Op het niveau van het kind wordt uitgelegd wat ADHD is, en wat de symptomen, die het kind vertoont, betekenen. Ook is het bij kinderen erg belangrijk te focussen op het positieve gedrag dat het kind vertoont, om zo positieve gevoelens te promoten. In enkele gevallen wordt besloten om het kind niet op de hoogte te stellen van de ADHD diagnose om stigma te voorkomen.

2.     Training voor ouders. De volgende stap in de behandeling, wanneer psycho-educatie van het individu onvoldoende resultaat biedt, is het bieden van training aan de ouders. Ouders zullen vaardigheden aanleren die het gedrag van het kind op een positieve manier kunnen beïnvloeden en symptomen kunnen verminderen. Door deze training kunnen ouders triggers verminderen waardoor dit minder reactie opwekt in het kind. Daarnaast verbetert dit de communicatie tussen ouder en kind met als gevolg een versterkte relatie.

3.     Medicatie. Wanneer bovenstaande behandeling niet voldoende resultaat bieden, wordt gekeken naar de mogelijkheid om te behandelen met medicatie. Bij kinderen onder 6 jaar is echter geen mediatie mogelijk. Voor deze leeftijdscategorie is er geen bewezen positief effect van het innemen van medicijnen.

Bij tieners ziet de behandeling er vergelijkbaar uit, echter kan de behandeling wat verder gaan. Dit omdat medicatie wel effectief is bij deze leeftijdsgroep en diepere gesprekken mogelijk zijn.

1.     Zoals ook bij kinderen het geval is wordt er gestart met psycho-educatie. Dit geldt voor zowel het individu als voor zijn of haar ouders. Omdat tieners veel tijd op school doorbrengen wordt ook aangeraden de school hierbij te betrekken.  

2.     Werkt psycho-educatie niet voldoende, dan wordt medicatie of een verdere psychologische behandeling aangeboden. Deze keuze is afhankelijk van de ernst van de symptomen, en of het individu ook andere gedragsproblemen vertoont of symptomen van andere stoornissen. Wanneer er wordt gekozen voor een psychologische behandeling, kiest men vaak voor cognitieve gedragstherapie. Deze therapie helpt het individu denkpatronen te doorbreken en vaardigheden aan te leren die alledaagse problemen, waar het individu tegenaan loopt, te verhelpen. Zijn de klachten ernstig en hebben de symptomen een hevig effect op het functioneren van het individu, dan wordt vaak voor medicatie gekozen.

Behandeling voor volwassenen is vaak meer gericht op de persoon. Er wordt gekeken naar welke klachten het individu in het dagelijks leven tot last zijn, en hoe deze het beste verholpen kunnen worden.

1.     Psycho-educatie. Helpt volwassenen symptomen die al lang bestaan te verklaren aan de hand van de stoornis. Dit kan pijnlijke emoties losmaken omdat het beeld wat de volwassene van zichzelf heeft opeens kan zijn veranderd bij de diagnose. Zoals ook bij kinderen en tieners wordt de stoornis uitgelegd aan de hand van de symptomen die het individu vertoont. Ook zal er aandacht zijn voor verdere behandelingen. Verdere behandeling opties zullen in samenspraak met het individu worden besloten.

2.     Als vervolg behandeling kan gekozen worden voor een behandeling met medicatie of een niet-medicamenteuze behandeling. Kiest u voor een niet-medicamenteuze behandeling dan zal deze veelal bestaan uit vaardigheidstraining en coaching, of therapie zoals cognitieve gedragstherapie. Bij vaardigheids coaching leert u om te gaan met alledaagse situaties, waarbij uw symptomen u belemmeren. Deze trainingen worden ook in groepen aangeboden.

Medicatie voor ADHD wordt pas aangeboden wanneer andere behandelvormen niet werken, of onvoldoende werken. Zo kan onnodig gebruik van medicatie worden voorkomen. Het toevoegen van medicatie aan het behandelplan kan symptomen doen verlichten.

Ritalin is een type medicatie dat vaak wordt aangeboden aan individuen met ADHD. De werkzame stof die de symptomen reduceert is methylfenidaat. Deze medicatie is bewezen effectief te zijn vanaf een leeftijd van 6 jaar. Medicatie, zoals Ritalin, zal symptomen niet laten verdwijnen, maar wel sterk verminderen.

Medicatie maakt vaak deel uit van een breder behandelplan waarin ook psychologische behandelingen voorkomen.

Wanneer het om een kind met ADHD gaat is het van groot belang dat de ouders en de school deel uit maken van de behandeling. De omgeving van iemand met ADHD heeft namelijk zeer grote invloed op de ernst van de symptomen die het individu ervaart. Door deze omgeving zo gestructureerd mogelijk te maken, kunt u de klachten van de patiënt verminderen. Het is dan ook belangrijk dat de structuur van thuis wordt nageleefd op school.

ADHD is een stoornis waar goed mee te leven valt. Hoewel het effect op alledaagse activiteiten afhankelijk is van de ernst van symptomen, kunnen klachten sterk verminderd worden door verschillende behandelingen.

Denkt u last te hebben van klachten die bij ADHD voorkomen? Of heeft uw kind kenmerken van ADHD? Dan kunt u het beste een discrete en ervaren specialist spreken die uw symptomen kan beoordelen en mogelijk een diagnose kan stellen.

Meer artikelen over Mentale Gezondheid

Intrusieve GedachtenPlatonische RelatieVerslavende MiddelenAltruismeLisinoprilLiegen Door VerslavingKratomZelfbeschadigingBorderline En SeksualiteitStemmingswisselingenHoogsensitiefLiefdesverdrietNachtmerriesMorfinePolyvagaal TheorieDwangstoornisIntergenerationeel TraumaBipolaire Stoornis En SeksualiteitEmotionele VerwaarlozingExistentiele CrisisAutistische BurnoutPtss En NarcismeJeugdtraumaVliegangstNarcistische RelatieNarcistische VaderPsychopaatEmotionele MishandelingSlaapverlammingNarcistische MoederWat Is TrypofobieWat Is GenderdysforieOnverwerkte RouwVerschil Depressie En Burn OutRouwverwerkingOververmoeidheidImposter SyndroomSuicidale GedachtenWas Ist Eine Psychotische DepressionHallucinatiesAntidepressiva En AlcoholGaslightingPaniekaanvalKlachten Bij Burn OutEmotioneel MisbruikAsperger SyndroomAddZeer Ernstige Burn OutHistrionische PersoonlijkheidsstoornisWorkaholicPsychose SymptomenHoe Herken Je Suicidale Gedachten En Hoe Ga Je Ermee OmNeuroseVermijdende PersoonlijkheidsstoornisTheatrale PersoonlijkheidsstoornisNarcistische PersoonlijkheidsstoornisPsychosomatische KlachtenBorderline PersoonlijkheidsstoornisFibromyalgie BehandelingFibromyalgie SymptomenBody Dysmorphic DisorderSysteemtherapieSchematherapieSlaapapneuRestless Legs SyndroomAgorafobieNarcolepsieSlaapstoornisSociale AngststoornisCognitieve GedragstherapieWat Is Een Midlife CrisisHyperventilatie BehandelingVerlatingsangstWat Is HypochondrieHypnotherapieEmdr TherapieDysthyme StoornisSchizofrenieBindingsangstGegeneraliseerde Angststoornis OverwinnenDepressief Door CoronaCenosillicafobie Wat Is DatWat Is Long CovidBehandeling DementieChronische Ptss BehandelingOververmoeidheid BehandelingBehandeling Zware DepressieChronische Depressie BehandelingSchizofrenie BehandelingChronische Pijn BehandelingDelier BehandelingSomatoforme Stoornis BehandelingConversiestoornis BehandelingBehandeling AutismeBipolaire Stoornis BehandelingHechtingsproblematiek BehandelingNarcisme BehandelingTinnitus BehandelingAdd BehandelingSlaapstoornis BehandelingPersoonlijkheidsstoornis BehandelingPaniekaanvallen BehandelingAgorafobie BehandelingChronische Stress BehandelingStress BehandelenOverspannen BehandelingTrauma Centrum NederlandTrauma BehandelenPsychose BehandelingAngststoornis BehandelingOcd BehandelingPostnatale Depressie BehandelingMisofonie BehandelingBorderline BehandelingBurn Out BehandelenPtss BehandelingDepressie TestDepressie BehandelingFaalangst BehandelingFaalangstMentale GezondheidMindfulness