6 Minuten

Bewerkt en medisch beoordeeld door THE BALANCE Team
Feit gecontroleerd

Heeft u het idee dat een bepaalde deel van uw lichaam er ongewoon uitziet? Of denkt u dat er iets aan uw lichaam mankeert of extreem lelijk is? Bent u hier vaak erg onzeker of angstig over? Is deze angst dusdanig groot dat het een obsessie is geworden? Dan bestaat de mogelijkheid dat u lijdt aan body dysmorphia. 

Wat is body dysmorphia? Body dysmorphic disorder wordt in het Nederlands ook wel een ‘stoornis in de lichaamsbeleving’ genoemd. Deze aandoening staat ook wel bekend als ‘’ingebeelde lelijkheid’’. Het is een psychische stoornis waarbij iemand waanachtige overtuigingen heeft over het eigen lichaam. Bij iemand die lijdt aan body dysmorphia heerst een extreme overtuiging dat er iets aan het lichaam mankeert of lelijk is. Hierdoor is iemand vaak bang om beoordeeld te worden op basis van het uiterlijk. Dit kan resulteren in extreme onzekerheid, angst en obsessie over het eigen uiterlijk. 

Het is belangrijk om te realiseren dat body dysmorphic disorder iets anders is dan gewone onzekerheid. Veel mensen kunnen af en toe onzeker zijn over het uiterlijk. Bij body dismorphia is dit echter extremer. Belangrijke aspecten die body dysmorphic disorder onderscheiden van ‘’gewone’’ onzekerheid is de ernst van de klachten en de impact hiervan op het functioneren. Deze twee aspecten zullen worden meegewogen bij het diagnosticeren van een body dysmorphic disorder. Wanneer iemand onzeker is over zijn of haar uiterlijk kan iemand hier natuurlijk ook veel last van ervaren. Dit hoeft echter niet te betekenen dat het dagelijkse functioneren van de desbetreffende persoon hieronder lijdt. Bij body dismorphia is dit wel het geval. Daarnaast is de intensiteit van de body dysmorphia symptomen extremer dan bij gewone onzekerheid. De body dysmorphia symptomen kunnen namelijk zelfs ernstige angstklachten veroorzaken. Iemand is bij deze aandoening obsessief en dwangmatig bezig met het uiterlijk. 

Ondanks dat er bij body dysmorphic disorder sprake kan zijn van extreme angstklachten, wordt dit niet gezien als angststoornis. Tot op heden is er nog weinig bekend rondom deze aandoening. Toch hebben ruim 170.000 mensen in Nederland last van body dysmorphia. Body dysmorphia valt in de categorie somatoforme stoornissen. Een somatoforme stoornis houdt in dat er lichamelijke klachten aanwezig zijn waarvoor geen lichamelijke ziekte kan worden vastgesteld.

Het is bekend dat ongeveer 80 procent van de mensen met body dysmorphia gedurende de jeugd is gepest of emotioneel is verwaarloosd. Daarnaast is gebleken dat een groot deel van de patiënten die lijden aan body dysmorphia (ongeveer 40 procent) te maken heeft gehad met seksueel misbruik. 

Wat is body dysmorphia en hoe uit dit zich? Iemand die lijdt aan body dysmorphia is constant obsessief en dwangmatig bezig met zijn of haar uiterlijk. Dit kan vaak uren per dag in beslag nemen. Deze obsessie beperkt zich in de meeste gevallen tot een specifiek deel van het lichaam. De meest voorkomende lichaamsdelen die een obsessie vormen bij iemand met body dysmorphia zijn; de neus, de tanden, de buik, de borsten, het haar, de huid of het gewicht. 

Body dysmorphia wordt door verschillende symptomen gekenmerkt. De body dysmorphia symptomen die iemand ervaart, kunnen over het algemeen opgedeeld worden in drie categorieën: 

Beoordelen:

  • Iemand is volledig overtuigd van zijn of haar eigen lelijkheid en is extreem kritisch het eigen uiterlijk. 
  • Iemand is voortdurend bezig met het beoordelen van zichzelf en focust zich continu op het ingebeelde afwijkende lichaamsdeel. 
  • Iemand vergelijkt zichzelf voortdurend met anderen om zich heen. Zij vinden zichzelf dan lelijker dan een ander. Daarbij ervaren zij angst voor een afwijzing op basis van het uiterlijk. 

Verbergen/vermijden:  

  • Iemand kan bepaalde sociale situaties vermijden omdat zij angstig zijn om voor schut te staan. 
  • Iemand kan spiegels vermijden zodat zij niet geconfronteerd worden met hun uiterlijk. Daarnaast staan zij ook niet graag op de foto. 

Buitensporige aandacht: 

  • Iemand is obsessief en dwangmatig bezig met het uiterlijk. 
  • Er wordt extreem veel tijd en aandacht besteedt aan het verbergen van de zelf ingebeelde afwijking. Vaak gebeurd dit door middel van make-up. Het kan ook zijn dat iemand veel tijd besteed aan het zoeken naar een passende cosmetische ingreep. Er is echter uit onderzoek gebleken dat patiënten met body dysmorphic disorder vaak niet geholpen zijn met een cosmetische ingreep. De meeste patiënten (80 tot 90 procent) valt uiteindelijk weer terug in het oude patroon van negatieve gedachten over het lichaam. De obsessie en extreme onderzekerheid wordt dus meestal niet weggenomen door een cosmetische ingreep. 
  • Iemand kan buitensporig veel tijd en aandacht besteden aan het volgen van een dieet. 

Wanneer iemand body dysmorphia symptomen ervaart, is het raadzaam om de huisarts te raadplegen. Uw arts kan een diagnose stellen en u doorverwijzen voor een adequate behandeling. Wanneer u body dysmorphic disorder niet behandeld, kunnen de klachten en de obsessie rondom het uiterlijk toenemen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om body dysmorphia te behandelen. Samen met een arts of specialist zal er gekeken worden welke vorm van behandeling passend is. Dit zal worden bepaald nadat alle klachten en onderliggende problemen in kaart zijn gebracht tijdens een intake gesprek. Er zal worden gekeken welke klachten iemand ervaart en op welke momenten deze het meest aanwezig zijn. Ondanks dat body dysmorphic disorder niet behoort tot een angststoornis, wordt deze aandoening vaak wel op een vergelijkbare manier behandeld. Tot op heden lijkt namelijk een medicamenteuze behandeling of behandeling door middel van cognitieve gedragstherapie het meest effectief te zijn in het verminderen van body dysmorphia symptomen. Ook kan een combinatie hiervan worden aangeboden. 

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie is een vorm van psychotherapie. Deze vorm van therapie wordt vaak toegepast bij angstklachten. Ondanks dat body dysmorphic disorder niet wordt gezien als angststoornis, kan cognitieve gedragstherapie toch een effectieve behandelmethode zijn. Cognitieve gedragstherapie lijkt tot op heden een van de meest effectieve behandelmethodes om body dysmorphia symptomen te verhelpen. 

Tijdens cognitieve gedragstherapie leert iemand zijn of haar gedachten en gedragingen te relativeren en om te zetten. Het beeld wat iemand van zijn of haar lichaamsdelen heeft, komt meestal niet overeen met de werkelijkheid. Om de angstklachten, onzekerheden en vermijdingsgedrag te verhelpen, is het noodzakelijk om dit onrealistische beeld aan te passen. Bij cognitieve gedragstherapie leert iemand om deze oude, negatieve en onrealistische gedachten om te zetten naar een positiever beeld dat overeenkomt met de werkelijkheid. Hierdoor zal de angst en onzekerheid afnemen. Daarnaast kan deze vorm van therapie iemand ook helpen om bepaalde situaties niet meer te vermijden. Deze vorm van therapie gaat dus diep in op de klachten en de achterliggende gedachten. Het kan daarom als een zeer intensieve behandeling worden ervaren. Cognitieve gedragstherapie om body dysmorphia te behandelen kan zowel individueel als in groepsverband plaatsvinden.

Medicamenteuze behandeling 

Naast psychotherapie (cognitieve gedragstherapie) kan ook medicatie worden voorgeschreven om body dismorphia symptomen te verminderen. Een medicamenteuze behandeling wordt vaak als aanvulling gebruikt op de psychotherapie, maar in sommige gevallen kan ook enkel een medicamenteuze behandeling volstaan. 

Bij patiënten die last hebben van het body dysmorphic disorder wordt regelmatig medicatie voorgeschreven om klachten te verminderen. Het gaat hierbij in eerste instantie om antidepressiva. Vaak is een hoge dosering van deze medicatie noodzakelijk om effect te merken. Er zullen regelmatig contactmomenten plaatsvinden met de therapeut om te bepalen of de medicatie goed is ingesteld. Meestal is het werkelijke effect van medicatie pas na 10 tot 12 weken merkbaar. 

Meer artikelen over Mentale Gezondheid

Intrusieve GedachtenPlatonische RelatieVerslavende MiddelenAltruismeLisinoprilLiegen Door VerslavingKratomZelfbeschadigingBorderline En SeksualiteitStemmingswisselingenHoogsensitiefLiefdesverdrietNachtmerriesMorfinePolyvagaal TheorieDwangstoornisIntergenerationeel TraumaBipolaire Stoornis En SeksualiteitEmotionele VerwaarlozingExistentiele CrisisAutistische BurnoutPtss En NarcismeJeugdtraumaVliegangstNarcistische RelatieNarcistische VaderPsychopaatEmotionele MishandelingSlaapverlammingNarcistische MoederWat Is TrypofobieWat Is GenderdysforieOnverwerkte RouwVerschil Depressie En Burn OutRouwverwerkingOververmoeidheidImposter SyndroomSuicidale GedachtenWas Ist Eine Psychotische DepressionHallucinatiesAntidepressiva En AlcoholGaslightingPaniekaanvalKlachten Bij Burn OutEmotioneel MisbruikAsperger SyndroomAddZeer Ernstige Burn OutHistrionische PersoonlijkheidsstoornisWorkaholicPsychose SymptomenHoe Herken Je Suicidale Gedachten En Hoe Ga Je Ermee OmNeuroseVermijdende PersoonlijkheidsstoornisTheatrale PersoonlijkheidsstoornisNarcistische PersoonlijkheidsstoornisPsychosomatische KlachtenBorderline PersoonlijkheidsstoornisFibromyalgie BehandelingFibromyalgie SymptomenSysteemtherapieSchematherapieSlaapapneuRestless Legs SyndroomAgorafobieNarcolepsieSlaapstoornisSociale AngststoornisCognitieve GedragstherapieWat Is Een Midlife CrisisHyperventilatie BehandelingVerlatingsangstWat Is HypochondrieHypnotherapieEmdr TherapieDysthyme StoornisSchizofrenieBindingsangstGegeneraliseerde Angststoornis OverwinnenDepressief Door CoronaCenosillicafobie Wat Is DatWat Is Long CovidBehandeling DementieChronische Ptss BehandelingOververmoeidheid BehandelingBehandeling Zware DepressieChronische Depressie BehandelingSchizofrenie BehandelingChronische Pijn BehandelingDelier BehandelingSomatoforme Stoornis BehandelingConversiestoornis BehandelingBehandeling AutismeBipolaire Stoornis BehandelingHechtingsproblematiek BehandelingNarcisme BehandelingTinnitus BehandelingAdd BehandelingSlaapstoornis BehandelingPersoonlijkheidsstoornis BehandelingPaniekaanvallen BehandelingAgorafobie BehandelingChronische Stress BehandelingStress BehandelenOverspannen BehandelingTrauma Centrum NederlandTrauma BehandelenPsychose BehandelingAngststoornis BehandelingOcd BehandelingPostnatale Depressie BehandelingMisofonie BehandelingAdhd BehandelingBorderline BehandelingBurn Out BehandelenPtss BehandelingDepressie TestDepressie BehandelingFaalangst BehandelingFaalangstMentale GezondheidMindfulness