De Polyvagaal theorie: een aanvulling op therapie

8 Minuten

Bewerkt en medisch beoordeeld door THE BALANCE Team
Feit gecontroleerd

De Polyvagaal Theorie is een theorie ontwikkeld door Dr. Stephen Porges. Het biedt inzicht in de complexe interactie tussen ons zenuwstelsel en ons welzijn. Deze theorie heeft de afgelopen jaren veel aandacht gekregen in diverse vakgebieden, van psychologie tot fysiotherapie. 

Hierontdekken beschrijven we wat de Polyvagaal Theorie inhoudt, hoe het werkt, de kritiek die het heeft ontvangen, en hoe het vandaag wordt toegepast in therapie en oefeningen. 

De Polyvagaal Theorie is een neurofysiologische theorie die ons begrip van het autonome zenuwstelsel en de rol ervan in onze emotionele en fysieke gezondheid heeft veranderd. Deze theorie biedt een nieuw perspectief op hoe ons zenuwstelsel reageert op stress, gevaar en sociaal gedrag.

In essentie stelt de Polyvagaal Theorie dat het autonome zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor het reguleren van de lichaamsfuncties die buiten onze bewuste controle vallen, niet slechts twee, maar drie subsystemen heeft. Deze subsystemen hebben elk hun eigen functies en spelen een belangrijke rol in hoe we reageren op verschillende situaties.

De drie subsystemen van het autonome zenuwstelsel volgens de Polyvagaal theorie zijn:

1. Het vagus zenuwstelsel

Het Vagus Zenuwstelsel is verantwoordelijk voor het reguleren van een breed scala aan lichaamsfuncties, waaronder de hartslag, ademhaling, en spijsvertering. Dit zenuwstelsel heeft twee takken: de dorsale tak en de ventrale tak. De dorsale tak, ook wel de “oude vagus” genoemd, is geassocieerd met bevriezen en immobilisatie als reactie op gevaar. De ventrale tak, of de “nieuwe vagus,” is betrokken bij de kalmering en het herstel na stressvolle situaties.

2. Het sympathische zenuwstelsel

Het sympathische zenuwstelsel wordt vaak geassocieerd met de “vecht-of-vlucht” reactie. Het activeert ons lichaam om snel te reageren op stressvolle situaties door het verhogen van de hartslag, het versnellen van de ademhaling en het vrijmaken van energiereserves. Dit systeem bereidt ons voor om te vechten of te vluchten in geval van gevaar.

3. Het parasympathische zenuwstelsel

Het parasympathische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor rust, herstel en ontspanning. Dit systeem bevordert het tegenovergestelde van de “vecht-of-vlucht” reactie, waardoor het lichaam in staat is om weer te kalmeren, te herstellen en te genezen na een stressvolle gebeurtenis.

Om de werking van de Polyvagaal Theorie beter te begrijpen, moeten we begrijpen hoe de drie subsystemen van het autonome zenuwstelsel samenwerken in verschillende situaties. Ons zenuwstelsel reageert voortdurend op prikkels in onze omgeving. Op basis daarvan bepaalt het welk subsystem dominant is.

De veiligheidsdrempel

Centraal in de Polyvagaal Theorie staat het concept van de “veiligheidsdrempel.” Deze drempel bepaalt onze reactie op situaties en of we ons in een staat van sociale betrokkenheid, vechten of vluchten, of bevriezen bevinden.

Wanneer de omgevingsprikkels als veilig worden ervaren, neemt het ventrale vagus zenuwstelsel de controle over. Dit resulteert in een staat van sociale betrokkenheid, waarin we openstaan voor interactie, verbinding en empathie. Dit is de optimale toestand waarin we ons prettig voelen en in staat zijn tot sociaal gedrag.

Als de omgevingsprikkels als potentieel gevaarlijk worden geïnterpreteerd, treedt het sympathische zenuwstelsel in werking. Het lichaam bereidt zich voor op vechten of vluchten, wat gepaard gaat met een verhoogde hartslag, snellere ademhaling en het vrijmaken van energie om zo nodig actie te ondernemen.

Wanneer de situatie als zeer bedreigend wordt ervaren, treedt de dorsale tak van het vagus zenuwstelsel in werking. Dit activeert de bevriezing respons, waarbij het lichaam in een staat van immobiliteit verkeert als overlevingsstrategie.

Veiligheid, herstel en kalmering

Een cruciaal aspect van de polyvagaal theorie is het belang van veiligheid en herstel. Het ventrale vagus zenuwstelsel speelt een sleutelrol in het bevorderen van herstel en ontspanning na stressvolle gebeurtenissen. Dit zorgt ervoor dat we in staat zijn om te kalmeren en weer in een staat van sociale betrokkenheid te komen.

Efficiëntie en flexibiliteit van het vagus zenuwstelsel is van vitaal belang voor ons vermogen om adequaat te reageren op stress en onze emotionele veerkracht te behouden.

Hoewel de polyvagaal theorie veel erkenning en belangstelling heeft gekregen, is het niet zonder kritiek gebleven. Enkele van de belangrijkste kritiekpunten zijn:

1. Complexiteit en toepasbaarheid

Sommige critici beweren dat de theorie te complex en moeilijk te begrijpen voor mensen zonder een polyvagaal theorie opleiding. Dit kan het moeilijk maken om de theorie op praktische wijze toe te passen in therapie en andere toepassingsgebieden.

2. Empirisch bewijs

Hoewel er onderzoek is dat de polyvagaal theorie ondersteunt, hebben sommige wetenschappers kritiek geuit op de kwaliteit en de hoeveelheid bewijs. Ze stellen dat er meer onderzoek nodig is om de theorie te valideren en te verfijnen.

3. Overgeneralisatie

Sommigen vrezen dat de theorie wordt overgegeneraliseerd en te simplistisch wordt toegepast op complexe menselijke gedragingen en psychopathologie. Het is belangrijk om te onthouden dat de theorie een model is dat de werkelijkheid vereenvoudigt en dat er andere factoren en systemen betrokken zijn bij gedrag en emoties.

4. Therapie-effectiviteit

Hoewel de polyvagaal theorie wordt toegepast in verschillende vormen van therapie, is er discussie over de effectiviteit ervan. Sommige therapeuten beweren dat de theorie hen heeft geholpen bij het begrijpen en behandelen van cliënten, terwijl anderen vinden dat het beperkingen heeft en niet voor iedereen even effectief is.

Ondanks de kritiek heeft de Polyvagaal Theorie zijn weg gevonden naar de therapie wereld en wordt het gebruikt in verschillende therapeutische benaderingen. Hier zijn enkele manieren waarop de theorie wordt toegepast in therapie:

1. Polyvagaal-geïnformeerde Therapie

Therapeuten kunnen de principes van de Polyvagaal Theorie integreren in hun behandelingen om cliënten te helpen hun zenuwstelsel te reguleren en hun emotionele welzijn te verbeteren. Dit kan onder meer ademhalingsoefeningen, lichaamsgerichte technieken en mindfulness omvatten.

2. Traumabehandeling

De Polyvagaal Theorie is ook nuttig gebleken in traumabehandeling. Therapeuten kunnen cliënten helpen hun traumatische reacties te begrijpen en te beheersen door middel van het reguleren van hun zenuwstelsel. Dit kan de weg vrijmaken voor trauma-verwerking en herstel.

3. Sociale vaardigheidstraining

Bij mensen met sociale angststoornissen of autisme kan de Polyvagaal Theorie worden gebruikt om hun sociale vaardigheden en interpersoonlijke relaties te verbeteren. Het begrijpen van de rol van het ventrale Vagus Zenuwstelsel in sociale betrokkenheid kan bijdragen aan het verminderen van angst en verbeteren van sociale interacties.

4. Lichaamsgerichte therapie

Lichaamsgerichte therapieën, zoals somatische ervaringstherapie, maken gebruik van de polyvagaal theorie om cliënten te helpen hun lichaamssensaties en -reacties te begrijpen en te reguleren. Dit kan bijdragen aan het verminderen van spanning en het bevorderen van welzijn.

Een belangrijk aspect van het toepassen van de polyvagaal Theorie in therapie en het dagelijks leven zijn de oefeningen die individuen kunnen helpen hun zenuwstelsel te reguleren en hun welzijn te verbeteren. Hier zijn enkele veelvoorkomende oefeningen:

1. Ademhalingsoefeningen

Diepe ademhalingsoefeningen kunnen helpen bij het activeren van het ventrale vagus zenuwstelsel, wat leidt tot ontspanning. Een eenvoudige oefening omvat langzaam en diep inademen door de neus en langzaam uitademen door de mond.

2. Zelfregulatie van het lichaam

Lichaamsgerichte oefeningen, zoals progressieve spierontspanning, kunnen helpen bij het verminderen van lichamelijke spanning en het bevorderen van ontspanning.

3. Mindfulness meditatie

Mindfulness meditatie helpt mensen bewust te worden van hun lichaamssensaties en gedachten. Dit kan bijdragen aan een betere zelfregulatie en emotioneel welzijn.

4. Sociale oefeningen

Oefeningen gericht op het verbeteren van sociale vaardigheden kunnen mensen helpen om beter in contact te komen met anderen en sociale angst te verminderen. Deze oefeningen kunnen rollenspelen, sociale scenario’s en groepsoefeningen omvatten.

De polyvagaal theorie heeft toepassingen gevonden in verschillende aandoeningen en situaties, waarbij het kan helpen bij het begrijpen, behandelen en beheren van symptomen. Hier zijn enkele aandoeningen waarbij de theorie relevant is:

Polyvagaal theorie en Autisme

De Polyvagaal Theorie heeft veel aandacht gekregen in relatie tot autisme. Mensen met autisme ervaren vaak uitdagingen in sociale interactie en communicatie. De theorie biedt inzicht in hoe hun autonome zenuwstelsel kan bijdragen aan deze uitdagingen.

De ventrale tak van het vagus zenuwstelsel, geassocieerd met sociale betrokkenheid, speelt een cruciale rol in het begrijpen en verbeteren van de interacties van mensen met autisme. Therapeuten kunnen technieken toepassen die gericht zijn op het activeren van dit deel van het zenuwstelsel om sociale vaardigheden en betrokkenheid te bevorderen.

Polyvagaal theorie bij andere aandoeningen

Naast autisme kan de polyvagaal theorie worden toegepast bij een breed scala van aandoeningen en situaties, waaronder:

  • Angststoornissen: De theorie kan helpen bij het begrijpen en behandelen van angststoornissen door de regulatie van het autonome zenuwstelsel te verbeteren.
  • Posttraumatische Stressstoornis (PTSS): Bij PTSS kan de theorie helpen bij het begrijpen van traumatische reacties en het bevorderen van herstel.
  • Depressie: Het reguleren van het autonome zenuwstelsel kan bijdragen aan het verminderen van depressieve symptomen.
  • Chronische Pijn: De theorie kan worden toegepast in pijnmanagement technieken om de perceptie van pijn te verminderen.
  • Gedragsproblemen bij kinderen: Bij kinderen met gedragsproblemen kan de polyvagaal theorie worden gebruikt om zelfregulatie en emotionele vaardigheden te verbeteren.

De polyvagaal theorie heeft een diepgaand begrip geboden van hoe ons autonome zenuwstelsel onze reacties op stress, gevaar en sociale interactie beïnvloedt. Hoewel de theorie niet zonder kritiek is gebleven, heeft deze geleid tot waardevolle inzichten in de behandeling van verschillende aandoeningen en het verbeteren van emotioneel welzijn.

Met behulp van de polyvagaal theorie kunnen therapeuten en individuen strategieën ontwikkelen om het autonome zenuwstelsel te reguleren en de respons op stress en trauma te beïnvloeden. Dit opent de deur naar een breed scala van toepassingen, van traumabehandeling tot het verbeteren van sociale vaardigheden.

Hoewel er nog veel te ontdekken en te begrijpen valt over de polyvagaal theorie, biedt deze benadering veelbelovende mogelijkheden voor het verbeteren van de geestelijke gezondheid en het welzijn van individuen wereldwijd.

Als u geïnteresseerd bent in het volgen van een behandeling op basis van de nieuwste ontwikkelingen in de polyvagaal theorie, biedt de Balance Kliniek een gespecialiseerde aanpak. Onze kliniek is toegewijd aan het leveren van hoogwaardige zorg met volledige discretie en privacy.

Onze behandelingen combineren de nieuwste inzichten met bewezen therapeutische benaderingen om uw psychisch welzijn te verbeteren. We begrijpen dat elk individu uniek is en passen onze behandelingen aan om aan uw specifieke behoeften te voldoen.

Of je nu worstelt met angst, trauma, depressie of andere uitdagingen, de Balance Kliniek kan je helpen bij het vinden van een passende behandeling. Neem vandaag nog contact met ons op voor meer informatie en om een afspraak te maken. 

Polyvagaal theorie * PsychoseNet

Polyvagaal theorie – Autisme Integraal (autisme-integraal.coach)

Home – Polyvagaal Platform

Maak veiligheid voelbaar, de Polyvagaal theorie in de praktijk – Ledenportaal – Ergotherapie

Meer artikelen over Mentale Gezondheid

Intrusieve GedachtenPlatonische RelatieVerslavende MiddelenAltruismeLisinoprilLiegen Door VerslavingKratomZelfbeschadigingBorderline En SeksualiteitStemmingswisselingenHoogsensitiefLiefdesverdrietNachtmerriesMorfineDwangstoornisIntergenerationeel TraumaBipolaire Stoornis En SeksualiteitEmotionele VerwaarlozingExistentiele CrisisAutistische BurnoutPtss En NarcismeJeugdtraumaVliegangstNarcistische RelatieNarcistische VaderPsychopaatEmotionele MishandelingSlaapverlammingNarcistische MoederWat Is TrypofobieWat Is GenderdysforieOnverwerkte RouwVerschil Depressie En Burn OutRouwverwerkingOververmoeidheidImposter SyndroomSuicidale GedachtenWas Ist Eine Psychotische DepressionHallucinatiesAntidepressiva En AlcoholGaslightingPaniekaanvalKlachten Bij Burn OutEmotioneel MisbruikAsperger SyndroomAddZeer Ernstige Burn OutHistrionische PersoonlijkheidsstoornisWorkaholicPsychose SymptomenHoe Herken Je Suicidale Gedachten En Hoe Ga Je Ermee OmNeuroseVermijdende PersoonlijkheidsstoornisTheatrale PersoonlijkheidsstoornisNarcistische PersoonlijkheidsstoornisPsychosomatische KlachtenBorderline PersoonlijkheidsstoornisFibromyalgie BehandelingFibromyalgie SymptomenBody Dysmorphic DisorderSysteemtherapieSchematherapieSlaapapneuRestless Legs SyndroomAgorafobieNarcolepsieSlaapstoornisSociale AngststoornisCognitieve GedragstherapieWat Is Een Midlife CrisisHyperventilatie BehandelingVerlatingsangstWat Is HypochondrieHypnotherapieEmdr TherapieDysthyme StoornisSchizofrenieBindingsangstGegeneraliseerde Angststoornis OverwinnenDepressief Door CoronaCenosillicafobie Wat Is DatWat Is Long CovidBehandeling DementieChronische Ptss BehandelingOververmoeidheid BehandelingBehandeling Zware DepressieChronische Depressie BehandelingSchizofrenie BehandelingChronische Pijn BehandelingDelier BehandelingSomatoforme Stoornis BehandelingConversiestoornis BehandelingBehandeling AutismeBipolaire Stoornis BehandelingHechtingsproblematiek BehandelingNarcisme BehandelingTinnitus BehandelingAdd BehandelingSlaapstoornis BehandelingPersoonlijkheidsstoornis BehandelingPaniekaanvallen BehandelingAgorafobie BehandelingChronische Stress BehandelingStress BehandelenOverspannen BehandelingTrauma Centrum NederlandTrauma BehandelenPsychose BehandelingAngststoornis BehandelingOcd BehandelingPostnatale Depressie BehandelingMisofonie BehandelingAdhd BehandelingBorderline BehandelingBurn Out BehandelenPtss BehandelingDepressie TestDepressie BehandelingFaalangst BehandelingFaalangstMentale GezondheidMindfulness