7 Minuten

Bewerkt en medisch beoordeeld door THE BALANCE Team
Feit gecontroleerd

Schizofrenie betekent ‘’gespleten geest’’ en is afkomstig uit het Grieks. Hoewel deze betekenis anders kan doen vermoeden, is er bij mensen met schizofrenie geen sprake van meerdere persoonlijkheden. Door de betekenis van schizofrenie wordt deze stoornis vaak verward met een meervoudige persoonlijkheidsstoornis (MPS). 

Schizofrenie is namelijk een chronische hersenaandoening en wordt veroorzaakt door een ontwikkelingsstoornis van de hersenen. Schizofrenie wordt gekenmerkt door het doormaken van een of meerdere psychoses en wordt daarom ook vaak psychosegevoeligheid genoemd. Tijdens een psychose verliest iemand zijn of haar grip op de werkelijkheid. Iemand kan op dat moment ernstig verward raken, gaan hallucineren en sterke overtuigingen ervaren die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Zo kan men bijvoorbeeld de overtuiging hebben dat hij of zij achtervolgd wordt. De psychoses die zich voordoen, kunnen bij iedereen anders zijn en in verschillende mate en frequenties voorkomen. Schizofrenie komt in Nederland gemiddeld bij 1 op de 100 mensen voor. Het aantal patiënten in Nederland die lijden aan schizofrenie wordt geschat op 120.000.  In Nederland is 65% van het mannelijk geslacht. 

Er is sprake van schizofrenie wanneer iemand over een periode van 6 maanden of langer een of meerdere psychoses doormaakt waarna hij of zij slechter is gaan functioneren op werk- en/of sociaal gebied. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verliezen van concentratievermogen, niet uiten van emotie en het verwaarlozen van zichzelf en omgeving. Daarnaast moet iemand twee of meer schizofrenie kenmerken ervaren. Het gaat hierbij om een combinatie van de volgende kenmerken: 

  • Het ervaren van wanen waarbij iemand overtuigingen heeft die niet overeenkomen met de werkelijkheid. 
  • Het ervaren van hallucinaties waarbij iemand dingen proeft, ruikt, hoort, ziet of voelt die er in werkelijkheid niet zijn. 
  • Het ervaren van problemen met spraak. De persoon praat erg onduidelijk of soms zelf helemaal niet meer. 
  • Lange tijd stilzitten in dezelfde houding. 
  • Moeite hebben met het begrijpen of op een rijtje krijgen van eigen gedachten of gevoelens.

Aan de hand van deze kenmerken kan je een psychose of schizofrenie herkennen.  Het herkennen van schizofrenie kan voor de persoon zelf vaak erg lastig zijn aangezien de wanen en hallucinatie voor hen gelijk zijn aan de werkelijkheid. Mocht je toch het idee hebben dat je klachten hebt die lijken op een psychose, gebruik dan vooral geen alcohol of drugs en raadpleeg uw huisarts. 

Er bestaan verschillende oorzaken voor het ontwikkelen van schizofrenie. Zo spelen bijvoorbeeld genetische/erfelijke factoren een grote rol, maar zijn ook verschillende sociale- en omgevingsfactoren van invloed op het ontstaan van psychoses en dus het ontwikkelen van schizofrenie. Schizofrenie is daarom ook een multifactoriële aandoening. 

  • Schizofrenie erfelijk:
    Het ontstaan van schizofrenie is voor een groot deel bepaald door erfelijke gevoeligheid. Veel verschillende genetische factoren hebben invloed op het genetische risico op schizofrenie en wordt dus niet bepaald door het overerven van 1 specifiek gen. Verschillende fouten in genen die van belang zijn voor de hersenontwikkeling en communicatie tussen hersencellen, kunnen de kans op schizofrenie vergroten. Dit komt omdat de communicatie tussen de hersencellen beperkt wordt.

    Gemiddeld bepalen deze erfelijke factoren voor ongeveer 60 tot 80% de kans op schizofrenie. Om de kans op schizofrenie voor een individu in te kunnen schatten, wordt er gekeken naar hoeveel en welke familieleden ook bekend zijn met schizofrenie. Heeft iemand een ouder, broer of zus die bekend met schizofrenie, dan bestaat er een kan van ongeveer 10% dat hij of zij dit ook zal krijgen. Wanneer er geen schizofrenie in de familie voorkomt, dan is die kans slechts 1%. 
  • Omgevingsfactoren:
    Naast erfelijke aanleg spelen ook omgevingsfactoren een rol bij het ontstaan van psychoses en schizofrenie. Deze factoren kunnen ervoor zorgen dat psychoses worden uitgelokt. Omgevingsfactoren die het risico op psychoses verhogen zijn bijvoorbeeld het ervaren van stressvolle gebeurtenissen, het opgroeien in stedelijke gebieden, disfunctioneren van het gezin of familie, trauma’s, leefomgeving, leven in een etnische subgroep en prenatale stress.
  • Drugsgebruik:
    In ongeveer 50% van de patiënten ging schizofrenie gepaard met een voorgeschiedenis van drugsgebruik. Wanneer iemand al een aanleg heeft voor het ontwikkelen van psychose, kan langdurige ne frequent drugsgebruik dit uitlokken. Drugsgebruik, en met name cannabisgebruik (vanaf jonge leeftijd), verhoogd de kans op psychoses en dus het ontstaan van schizofrenie. Ook het gebruik van cocaïne, amfetamine en alcohol kan leiden tot psychoses.

Symptomen van schizofrenie kunnen opgedeeld worden in negatieve symptomen en positieve symptomen. Positieve symptomen zijn de symptomen die zich tijdens de psychose voordoen en negatieve symptomen van schizofrenie worden pas na de psychose zichtbaar. 

Positieve symptomen schizofrenie: 

  • Hallucinaties: De persoon ziet of hoort dingen die er in eigenlijk niet zijn. Dit kunnen bijvoorbeeld stemmen of beelden zijn. 
  • Wanen: Wanen zijn het ervaren van sterke overtuigingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Iemand kan bijvoorbeeld de sterke overtuiging hebben dat hij of zij continu achtervolgd wordt waardoor iemand paranoïde kan worden. 
  • Verwarring: Onlogische gedachten. Je kan de persoon niet meer volgen en is niet meer voor reden vatbaar. 

Negatieve symptomen schizofrenie:

  • Iemand kan zich lusteloos voelen en last hebben van weinig energie. 
  • Iemand kan problemen ervaren met concentratie. 
  • Iemand kan moeite krijgen met het uiten van emotie of afgevlakte emoties ervaren.
  • Iemand kan zichzelf en zijn sociale- of werkomgeving gaan verwaarlozen. 

De eerste symptomen van Schizofrenie komen in de meeste gevallen tot uiting tussen de leeftijd van 16 en 35 jaar. Bij kinderen onder de 12 jaar komt schizofrenie zeer weinig voor. Geschat wordt dat 1 op de 40.000 kinderen symptomen ervaart van schizofrenie. De symptomen die kinderen of jongeren ervaren, komen op veel vlakken overeen met de symptomen die volwassenen ervaren. Toch zorgt het verschil in leeftijd wel voor een aantal verschillende symptomen. De eerste verschijnselen bij kinderen en jongeren zullen zichtbaar worden door een achteruitgang van vaardigheden om school, moeite ondervinden tijdens het uitvoeren van dagelijkse taken en het beheersen van impulsen en emoties. Jongeren zullen ook alarmsymptomen vertonen zoals het belanden in een sociaal isolement. 

Niet iedereen met schizofrenie ervaart dezelfde klachten of symptomen. De psychoses die iemand doormaakt kunnen voor iedereen verschillen. Er bestaan daarom ook verschillende soorten schizofrenie die gekenmerkt worden door een combinatie van verschillende kenmerken. 

  • Schizofrenie gedesorganiseerde type: Bij gedesorganiseerde schizofrenie ervaart de persoon problemen met denken en het uiten van gevoelens en emoties. Deze vorm van schizofrenie wordt gekenmerkt door onsamenhangend spraak. Ook kan de persoon chaotisch gedrag vertonen en heeft moeite met het plannen, organiseren of het uitvoeren van doelgerichte handelingen. Gedesorganiseerde schizofrenie hoeft niet altijd gepaard te gaan met het ervaren van wanen of hallucinaties.
  • Katatone schizofrenie: Bij Katatone schizofrenie ervaart de persoon problemen met bewegen. Dit kan op twee manieren tot uiting komen. Allereerst kan iemand bewegingsarmoede ervaren en daardoor lange tijd stil zitten in dezelfde (soms bizarre) houding. Ook kan deze vorm van schizofrenie zich juist uiten in overmatige en ongecontroleerde bewegingen, ook wel motorische hyperactiviteit genoemd. Deze twee vormen van katatone schizofrenie kunnen zich bij dezelfde persoon ook afwisselen.

Paranoïde schizofrenie:  Bij deze vorm van schizofrenie spelen voornamelijk wanen en hallucinaties een grote rol. Iemand ervaart dingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Zo kan hij of zij het gevoel hebben achtervolgd te worden.

De gevolgen van schizofrenie kunnen een grote impact hebben op het leven en functioneren van het individu en de omgeving. Het wordt daarom ook vaak gezien als een van de meest belastende psychiatrische aandoeningen. De gevolgen van schizofrenie kunnen grote gevolgen hebben op het dagelijkse leven van de patiënt. Zo kan dit zich uiten in het verwaarlozen van zijn of haar sociale leven en waardoor iemand in een sociaal isolement terecht kan komen. Ook kan iemand slechter functioneren tijdens werk waardoor er een grote kans bestaat op arbeidsongeschiktheid. Daarnaast kan iemand zichzelf minder goed verzorgen en zichzelf en zijn of haar woonomgeving zelfs gaan verwaarlozen. Gedragsveranderingen kan ook een gevolg zijn van psychoses en schizofrenie waardoor iemand bijvoorbeeld agressief gedrag kan gaan vertonen. Schizofrenie kan daarbij ook gepaard gaan met zelfmoordneigingen of het verwonden van zichzelf.

Slechts 15% van de mensen met schizofrenie kan na een eenmalige psychose het leven weer op een normale manier voortzetten. Ruim 60% van de mensen zal met regelmaat klachten ervaren en psychoses doormaken. In 25% van de gevallen zal geen herstel plaatsvinden waardoor een zelfstandig leven niet meer mogelijk is.

Het is van belang dat een diagnose vroegtijdig wordt gesteld om zo de kans op een gunstiger beloop van de aandoening te vergroten. De behandeling van schizofrenie bestaat voornamelijk uit een combinatie van psycho-educatie, het toepassen van psychosociale interventies en het voorschrijven van medicatie (antipsychotica). Over het algemeen worden jongeren op dezelfde manier behandeld als volwassenen. Wel is het bij kinderen en jongeren extra van belang dat het gezin wordt betrokken bij de behandeling en dat de behandeling aansluit op hun leefwereld. Het adequaat behandelen van iemand met schizofrenie kan de kans op (ernstige) terugval in de toekomst verkleinen. 

Meer artikelen over Mentale Gezondheid

Intrusieve GedachtenPlatonische RelatieVerslavende MiddelenAltruismeLisinoprilLiegen Door VerslavingKratomZelfbeschadigingBorderline En SeksualiteitStemmingswisselingenHoogsensitiefLiefdesverdrietNachtmerriesMorfinePolyvagaal TheorieDwangstoornisIntergenerationeel TraumaBipolaire Stoornis En SeksualiteitEmotionele VerwaarlozingExistentiele CrisisAutistische BurnoutPtss En NarcismeJeugdtraumaVliegangstNarcistische RelatieNarcistische VaderPsychopaatEmotionele MishandelingSlaapverlammingNarcistische MoederWat Is TrypofobieWat Is GenderdysforieOnverwerkte RouwVerschil Depressie En Burn OutRouwverwerkingOververmoeidheidImposter SyndroomSuicidale GedachtenWas Ist Eine Psychotische DepressionHallucinatiesAntidepressiva En AlcoholGaslightingPaniekaanvalKlachten Bij Burn OutEmotioneel MisbruikAsperger SyndroomAddZeer Ernstige Burn OutHistrionische PersoonlijkheidsstoornisWorkaholicPsychose SymptomenHoe Herken Je Suicidale Gedachten En Hoe Ga Je Ermee OmNeuroseVermijdende PersoonlijkheidsstoornisTheatrale PersoonlijkheidsstoornisNarcistische PersoonlijkheidsstoornisPsychosomatische KlachtenBorderline PersoonlijkheidsstoornisFibromyalgie BehandelingFibromyalgie SymptomenBody Dysmorphic DisorderSysteemtherapieSchematherapieSlaapapneuRestless Legs SyndroomAgorafobieNarcolepsieSlaapstoornisSociale AngststoornisCognitieve GedragstherapieWat Is Een Midlife CrisisHyperventilatie BehandelingVerlatingsangstWat Is HypochondrieHypnotherapieEmdr TherapieDysthyme StoornisBindingsangstGegeneraliseerde Angststoornis OverwinnenDepressief Door CoronaCenosillicafobie Wat Is DatWat Is Long CovidBehandeling DementieChronische Ptss BehandelingOververmoeidheid BehandelingBehandeling Zware DepressieChronische Depressie BehandelingSchizofrenie BehandelingChronische Pijn BehandelingDelier BehandelingSomatoforme Stoornis BehandelingConversiestoornis BehandelingBehandeling AutismeBipolaire Stoornis BehandelingHechtingsproblematiek BehandelingNarcisme BehandelingTinnitus BehandelingAdd BehandelingSlaapstoornis BehandelingPersoonlijkheidsstoornis BehandelingPaniekaanvallen BehandelingAgorafobie BehandelingChronische Stress BehandelingStress BehandelenOverspannen BehandelingTrauma Centrum NederlandTrauma BehandelenPsychose BehandelingAngststoornis BehandelingOcd BehandelingPostnatale Depressie BehandelingMisofonie BehandelingAdhd BehandelingBorderline BehandelingBurn Out BehandelenPtss BehandelingDepressie TestDepressie BehandelingFaalangst BehandelingFaalangstMentale GezondheidMindfulness