10 Minuten

Bewerkt en medisch beoordeeld door THE BALANCE Team
Feit gecontroleerd

Fentanyl is een sterke opioïde, ontdekt en gecommercialiseerd in 1959 door de Belg Paul Janssen. Opioïden zijn morfineachtige pijnstillers. Fentanyl is echter 50 tot 100 keer sterker dan morfine. Het is dus een uitstekend geneesmiddel voor diegenen met sterke chronische pijn, zoals bijvoorbeeld kankerpatiënten. Fentanyl is zo sterk dat een kleine hoeveelheid kan gebruikt worden om een olifant te verdoven. Fentanyl en een alternatieve variant zijn zelfs zo sterk dat ze werden ingezet tijdens een gijzeling van 400 man in Moskou via gas. De alternatieven carfentanil en remifentanil (125 keer krachtiger dan normale fentanyl) brachten 130 gijzelaars om het leven. Het is duidelijk dat fentanyl zwaar verdovend is. 

Fentanyl vraagt dus ook veel minder hoeveelheid dan andere drugs voor verslaving en overdosis. Ongeveer 2 mg van deze opioïde kan al dodelijk zijn. Dit maakt fentanyl zo gevaarlijk. In de USA is fentanyl vooral berucht door de hoeveelheid onopzettelijke overdosissen. In Nederland en België begint deze drug en andere opioïden terrein te winnen.

Fentanyl wordt namelijk vaak gemengd met andere illegale drugs zonder medeweten van de klant, waardoor het noodlot snel kan toeslaan. Dealers mengen synthetische fentanyl in hun product om hun klant een high te bezorgen met minder product, wat ook goedkoper is voor hun. Een onwetende klant zou dezelfde hoeveelheid gebruiken zoals zij dat gewoon zijn en op die manier een overdosis consumeren. Het kan ook dat de fentanyl en de andere drug slecht gemengd zijn en een klant de volledige dosis fentanyl binnenkrijgt. Bekende voorbeelden van ongelukken met fentanyl zijn de overlijdens van Prince of rapper Mac Miller.

In tegenstelling tot morfine (of heroïne) is fentanyl geen afgeleide van de plant papaver somniferum (slaapbol genoemd in de volksmond). Het is synthetisch, gemaakt in een laboratorium. Het is dus ontzettend effectief tegen pijn, maar ook ontzettend verslavend. 

Fentanyl is beschikbaar in de volgende verschillende vormen. 

Transdermaal – pleisters

Fentanyl pleisters geven deze opioïde vrij in een trage manier. De pleisters laten gedurende 72 uur de werkzame stof vrij. In principe is dit een goede keuze voor mensen met slikklachten of die nood hebben aan een constante pijnonderdrukking. Voor diegenen met acute pijn is mogelijks andere medicatie aangeraden.

Na gebruik vouw je de pleister op met de kleverige zijde naar de binnenkant. Je bewaart de gevouwen pleister in zijn originele verpakking en levert deze opnieuw in bij de apotheek. 

Parenteraal – injecties

Fentanyl injecties worden toegediend door verpleegkundigen of dokters, in de setting van een kliniek. Een mogelijks gebruik is als supplement bij algehele of plaatselijke anesthesie.

Oromucosaal of sublinguaal – tabletten, lollies

Deze snelwerkende vormen van fentanyl worden voornamelijk voorgeschreven bij acute pijn zoals onvoorspelbare doorbraakpijnen. Soms wordt naar deze vormen van pijnbestrijding wel eens verwezen als rescue-medicatie. 

Neusspray

Fentanyl neusspray wordt voor dezelfde indicatie als andere snelwerkende fentanyl ingezet. Het kan intense acute doorbraakpijn behandelen doorheen een chronisch pijntraject.

Het is uiterst belangrijk om het advies van je arts te volgen, zowel bij het gebruik als het bewaren van deze medicatie. Dit aangezien er rapporten zijn van overlijdens door verkeerd gebruik, door accidenteel gebruik door kinderen bijvoorbeeld of door overdosis. 

Dokters schrijven fentanyl voornamelijk voor bij palliatieve patiënten of bij patiënten met doorbraakpijnen bij kanker. De snelwerkende fentanylpreparaten zijn voornamelijk een goede oplossing voor onvoorspelbare doorbraakpijn door de uitzonderlijk snelle werking. Verder schrijven sommige artsen dit ook wel eens voor na een intense operatie. Fentanyl is een optie indien andere pijnstillers niet (meer) werken.

3-MMC-verslaving en bijwerkingen

Het is sterk afgeraden om te experimenteren met fentanyl als recreatief middel aangezien een kleine hoeveelheid mogelijks dodelijk kan zijn. 

Fentanyl heeft zeer vaak slaperigheid of duizeligheid als bijwerking. Mogelijks kan je ook last krijgen van hoofdpijn, maag-en darmklachten en zweten, jeuk of asthenie (het gevoel van weinig kracht te hebben).

Minder dan 10% van de patiënten klaagt ook over klachten met betrekking tot mentale gezondheid of cognitie zoals:

  • verwardheid
  • hallucinaties
  • depressie 
  • abnormale dromen of gedachten
  • depersonalisatie
  • of angst

Bepaalde zintuiglijke klachten zoals:

  • hyperacusis (aandoening met de perceptie van geluid of de luidheid)
  • smaakstoornis
  • visusstoornis

Andere klachten die bij minder dan 10% van de patiënten voorkomen zijn:

  • bewustzijnsdaling of -verlies
  • vertigo (duizeligheid)
  • anemie
  • neutropenie (daling van een bepaalde witte bloedcel)
  • anorexie
  • tremor
  • droge mond
  • pijn (buik, hoofd en spier)
  • oedeem
  • en vermoeidheid

Sommigen rapporteren ook allergie op de toedieningsplaats.

Minder dan 1 procent van de patiënten meldt urineretentie, huiduitslag, roodheid en netelroos. Sommigen melden soms volgende ademhalingsklachten: kortademigheid, hypoventilatie. Verdere zijn er ook klachten met betrekking tot het maag-en darmsysteem zoals 

  • diarree
  • flatulentie
  • dilatatie van de galwegen
  • en een plotselinge darmafsluiting (ileus)

Minder dan 1 % meld ook nachtmerries, stemmingswisselingen, agitatie en slaapstoornissen. 

Zelden tot zeer zelden (minder dan 0,1%) melden patiënten ook de volgende klachten:

  • hik
  • rinitis
  • hypocalciëmie (een tekort aan calcium in het bloed)
  • hypoglykemie (lage bloedsuiker)
  • hypokaliëmie (lage hoeveelheid Kalium in het bloed serum)
  • libidoverlies
  • onthoudingsverschijnselen
  • en ademhalingsdepressie.

Fentanyl wordt gemetaboliseerd door de lever. Verschillende bijwerkingen wijzen hier ook op. Toch is het niet gecorreleerd met klinisch leverfalen op dit moment. Het grootste gevaar van fentanyl is de ademhalingsmoeilijkheden met accidentele dood tot gevolg.

Zoals vermeld is de vermoeidheid, sufheid of slaperigheid de grootste klacht van fentanyl. Hierdoor is het niet aangewezen om machines te besturen of auto te rijden bij gebruik van fentanyl gedurende twee weken na een eerste of aangepaste dosis.

Verder is het belangrijk om advies van een arts te vragen bij gebruik van fentanyl voor, tijdens of na de zwangerschap. Indien je een kinderwens hebt en dit middel neemt, is overleg van belang om de risico’s af te stemmen tegenover je pijnklachten. Het is onduidelijk of fentanyl veilig is tijdens deze periode. Door gebruik kunnen baby’s mogelijk geboren worden met ademhalingsproblemen en ontwenningsverschijnselen. Ook is het mogelijk dat fentanyl wordt doorgegeven in kleine hoeveelheid via de moedermelk tijdens borstvoeding, en hierdoor ook afgeraden.

Is codeïne verslavend en bijwerkingen van overdosering?

Fentanyl is ook niet aangeraden voor mensen met verslavingsproblematiek. Indien je weet dat je gevoelig bent voor verslaving, is het mogelijk een betere optie om een andere pijnstiller te kiezen indien mogelijk.

Ten laatste kan fentanyl interageren met andere stoffen. Fentanyl heeft een depressieve werking op het centrale zenuwstelsel. Dit wilt zeggen dat het verdovend of sederend is. Andere stoffen met een vergelijkbare werking of functie (sedatie van het zenuwstelsel) kunnen beter vermeden worden in combinatie met fentanyl. 

De combinatie van zulke stoffen kan ademhalingsdepressie verergeren met fatale gevolgen. Voorbeelden zijn alcohol, benzodiazepinen, anxiolytica, sedativa enzovoort. Ook MAO-remmers, SSRI’s of SNRI’s kunnen beter vermeden worden met gelijktijdig gebruik wegens associatie met serotoninesyndroom. 

Ten slotte zijn er medicijnen die de werking van fentanyl versterken en verminderen. Dit omdat ze interactie in de lever met de CYP3A4-activiteit hebben. Bij beiden is het belangrijk de dokter te consulteren. We willen zeker de effecten van fentanyl niet versterken (en hierdoor meer ademhalingsdepressie veroorzaken) en ook niet opeens de werking verminderen en ontwenningsverschijnselen veroorzaken.

Ja, fentanyl kan verslavend zijn. Fentanyl kan ontzettend snel werkend zijn en is ontzettend sterk. Ook is het een opioïde. Net als andere opioïden kan fentanyl verslavend zijn. Ook patiënten die de medicatie nemen zoals aangewezen, kunnen mogelijks afhankelijkheid ervaren. Tolerantie kan voorkomen wanneer je merkt dat je steeds meer fentanyl nodig hebt voor hetzelfde effect te bereiken. 

Fentanyl verbindt met de opioïde receptoren die instaan voor pijn in de hersenen. Dit geeft ons een gevoel van genot of plezier omdat we niet worden lastiggevallen door onze pijn of nare gevoelens, 

Onze hersenen passen echter snel aan aan de hoeveelheid opioïden door onze gevoeligheid te verminderen. Niet alleen zal het moeilijk zijn je pijn te bestrijden met dezelfde hoeveelheid fentanyl als voorheen. Ook zal je mogelijks een stuk minder genot ondervinden van eenzelfde hoeveelheid gebruik. De cyclus van verslaving kan hier starten doordat je mogelijks de nood voelt om dezelfde sensatie opnieuw te ervaren. 

Een verslaving aan drugs (in dit geval fentanyl) ziet eruit als compulsief zoeken naar en gebruiken van dit middel ondanks de negatieve gevolgen. Een verslaving wordt ook gedefinieerd door de negatieve interactie met de gebruiker zijn dagelijks leven. Verslaving heeft een negatieve impact op je gezinsleven, academische en professionele ontwikkeling.

Wegens dit verslavingsgevaar en het feit dat je brein zich zo slim aanpast, is het aangewezen om fentanyl voornamelijk voor te schrijven voor kortdurend gebruik of voor pijn door kanker of palliatieve condities veroorzaakt bijvoorbeeld.

Fentanyl pleister verslaving kan eventueel reëel zijn. Mensen rapporteren misbruik van de pleisters zonder voorschrift. Gebruikers op een Nederlands online drugsforum spreken over het knippen, roken of kauwen van de pleisters. Dit doen de gebruikers om een direct effect te hebben van de fentanyl, zodat de hele dosis onmiddellijk vrijkomt in het lichaam. In België stierven onlangs twee mannen door zulk gebruik.

Een belangrijk symptoom van een mogelijke verslaving is indien het gebruik een duidelijke negatieve impact heeft op je dagelijkse leven. 

Mensen vallen voornamelijk in verslaving na het ervaren van onttrekkingsverschijnselen. De onttrekkingsverschijnselen van fentanyl verslaving zien er mogelijks uit als volgt:

  • angst
  • slapeloosheid
  • misselijkheid
  • pijn
  • braken
  • diarree
  • tachycardie
  • en zweten

Deze symptomen treden op na 8 tot 16 uur zonder fentanyl gebruik en bereiken een hoogtepunt na 3 dagen ongeveer. Milde symptomen blijven mogelijks langdurig aanhouden. Door het ervaren van zulke symptomen grijpen mensen opnieuw naar de fentanyl om hier niet door te hoeven gaan.

Ondanks sommige mensen “cold turkey” stoppen met fentanyl, zijn er andere manieren. Verslaving en ontwenningsverschijnselen kunnen vermeden worden door gradueel de fentanyl af te bouwen. Hierbij wordt de hoeveelheid fentanyl langzaam verminderd, eventueel in combinatie met gebruik van het middel methadon of buprenorfine.

Uw arts kan een afbouwschema voorschrijven, dat ziet er meestal uit als telkens inname met 50% te verminderen per week tot de laagste dosering van 12 microgram, om nadien volledig te stoppen. Fysieke verslaving kan zeker verholpen worden, echter psychologisch zal het mogelijks altijd moeilijk blijven. Mogelijks zal er psychologisch de wens of nood blijven om te blijven gebruiken.

Ja, een overdosis aan fentanyl is mogelijk. Indien je een overdosis fentanyl neemt, zijn bovenstaande symptomen mogelijk. Vooral de ademhalingsproblemen kunnen leiden tot fatale gevolgen. Een tekort aan zuurstof in het brein door een vertraagde of gestopte ademhaling leidt mogelijks tot bewustzijnsverlies, coma, hersenschade of dood.

Indien een eerste hulp of artsen een overdosis van fentanyl of opioïden vermoeden, gebruiken hulpverleners Naloxone om de effecten van de opioïde te blokkeren.

Indien je symptomen vertoont van verslaving of afhankelijkheid van fentanyl, kan je een arts consulteren. Zij kunnen je begeleiden met afbouw en kunnen eventueel medicatie voorschrijven als hulpmiddel. Verder wordt cognitieve gedragstherapie in combinatie met een afbouwtraject ook aangeraden om een nieuwe manier te vinden om met de pijn om te gaan.

Er zijn verschillende vormen van fentanyl, zoals hierboven beschreven. De fentanyl die eerder traag metaboliseert in pleistervorm geeft fentanyl vrij gedurende 72 uur, en nog wat langer door wat overgebleven was op de huid. 

Het halfleven van zulke pleister is tussen 13 en 25 uur. Dat wil zeggen dat na ongeveer 13 tot 25 uur, er nog de helft van de genomen fentanyl in je lichaam zit. Het vraagt ongeveer vier tot vijf halflevens voor een drug niet meer in je lichaam zit.

FAQs

Meer artikelen over Verslaving

3cmcAfbouwen Van Antidepressiva3 MmcMidazolamKetamineRisperidon BijwerkingenConcertaPcpFlakkaAyahuascaPregabaline AfbouwenScopolamineOlanzapinePregabalinPoppersMasturbatie VerslavingLorazepam AfbouwenOpiatenKorsakov SyndroomClonidineLorazepam BijwerkingenSlaapmedicatieBenzodiazepineverslavingLiefdesverslavingBenzodiazepinen Bijwerkingen5 HtpXtcKamagraZopiclonHangxietySnusAfkicken In Het BuitenlandLormetazepamAnabole SteroidenSymptomen Van CocainegebruikAntibiotica En AlcoholZolpidemMirtazapineCocaine VerslavingAmfetamineSeksverslavingHoelang Blijft Alcohol In Je BloedFas SyndroomAlcoholistWanneer Ben Je AlcoholistAlcoholvergiftigingAlcohol En DepressieDubbele DiagnoseDetox AlcoholOntwenningsverschijnselen AlcoholAlcoholismeDe Nederlandse GgzTramadol OverdosisTramadolClonazepamOxazepamQuetiapineDrugsverslavingOxycodon Overdosis En OntwenningOxycodonDormicumTemazepamCodeineRitalinXanaxDiazepam