Hallucinaties: Wat is het en wat zijn de oorzaken?

9 Minuten

Bewerkt en medisch beoordeeld door THE BALANCE Team
Feit gecontroleerd

Hallucinaties verwijzen naar de ervaring van zintuiglijke waarnemingen die niet gebaseerd zijn op externe prikkels. Het woord ‘hallucinatie’ is afgeleid van het Latijnse woord ‘hallucinatio’, wat ‘zwerven in de geest’ betekent. Het wordt gebruikt om een breed scala aan perceptuele ervaringen te beschrijven.

Hallucinaties zijn perceptuele ervaringen die optreden zonder dat er een externe stimulus aanwezig is. Ze kunnen voorkomen in verschillende zintuiglijke modaliteiten, zoals visueel, auditief, tactiel, olfactorisch en gustatoir. Hallucinaties worden vaak geassocieerd met psychische aandoeningen zoals schizofrenie, bipolaire stoornis, psychotische stoornissen en drugsgebruik, maar ze kunnen ook voorkomen bij andere aandoeningen of in bepaalde situaties.

Visuele hallucinaties manifesteren zich als het zien van dingen die er in werkelijkheid niet zijn, zoals objecten, mensen of lichtflitsen. Auditieve hallucinaties zijn het meest voorkomend bij schizofrenie en worden gekenmerkt door het horen van stemmen of geluiden die anderen niet waarnemen. Tactiele hallucinaties betreffen het gevoel van aanrakingen of sensaties op de huid zonder externe stimulatie. Olfactorische hallucinaties hebben betrekking op het ruiken van geuren die er niet zijn, terwijl gustatoire hallucinaties te maken hebben met het proeven van smaken zonder dat er voedsel aanwezig is.

Hallucinaties kunnen erg realistisch lijken en de persoon die ze ervaart kan moeite hebben om ze van echte waarnemingen te onderscheiden. Ze kunnen beangstigend, verwarrend of verontrustend zijn, en de emotionele reactie van de persoon kan variëren afhankelijk van de inhoud en de context van de hallucinatie.

Behandeling van hallucinaties richt zich op het identificeren en behandelen van de onderliggende oorzaak. Dit kan het voorschrijven van medicatie omvatten, zoals antipsychotica, om de symptomen te verminderen. Therapie, zoals cognitieve gedragstherapie, kan ook worden gebruikt om de persoon te helpen omgaan met de hallucinaties en de impact ervan op hun dagelijks leven te verminderen.

Hoewel hallucinaties vaak geassocieerd worden met psychische aandoeningen, is het belangrijk op te merken dat ze ook kunnen voorkomen bij mensen zonder psychische stoornis, bijvoorbeeld als gevolg van ernstige slaapgebrek, extreme stress of medische aandoeningen zoals epilepsie of delirium. In dergelijke gevallen is het belangrijk om een medische professional te raadplegen voor een juiste diagnose en behandeling.

Hallucinaties zijn perceptuele ervaringen die worden waargenomen zonder externe stimulatie. Ze kunnen optreden bij verschillende aandoeningen, waaronder schizofrenie, bipolaire stoornis, dementie, delirium, drugsmisbruik en sommige neurologische aandoeningen. Hier zijn enkele van de belangrijkste soorten hallucinaties:

  • Visuele hallucinaties: Deze hallucinaties beïnvloeden het gezichtsvermogen. Mensen kunnen dingen zien die er in werkelijkheid niet zijn, zoals kleurrijke patronen, dieren, mensen of objecten. Deze hallucinaties kunnen variëren van vaag tot zeer gedetailleerd.
  • Auditieve hallucinaties: Dit zijn de meest voorkomende vorm van hallucinaties bij aandoeningen zoals schizofrenie. Mensen horen geluiden, stemmen of gesprekken die anderen niet kunnen horen. Deze stemmen kunnen vijandig, vriendschappelijk, neutraal, bekend of onbekend zijn.
  • Tactiele hallucinaties: Bij deze hallucinaties voelen mensen aanrakingen, prikkelingen, kriebels, branden of andere sensaties op hun huid, zonder dat er een fysieke oorzaak is. Ze kunnen bijvoorbeeld het gevoel hebben dat insecten over hun huid kruipen.
  • Olfactorische hallucinaties: Deze hallucinaties betreffen de reukzin. Mensen kunnen geuren waarnemen die er niet zijn, zoals rook, parfum, etenswaren of bedorven geuren. Deze kunnen aangenaam of onaangenaam zijn.
  • Gustatieve hallucinaties: Hierbij ervaart iemand smaken in de afwezigheid van een werkelijke smaakbron. Ze kunnen bijvoorbeeld een bittere, zoete of zoute smaak proeven zonder dat er voedsel in hun mond is.
  • Lichamelijke hallucinaties: Deze hallucinaties hebben betrekking op de sensaties in het lichaam. Mensen kunnen bijvoorbeeld het gevoel hebben dat hun interne organen bewegen, dat er iets in hun lichaam krioelt of dat ze pijn of jeuk ervaren op specifieke plaatsen.
  • Hypnagogische hallucinaties: Deze treden op tijdens de overgang van waakzaamheid naar slaap. Mensen kunnen levendige beelden, geluiden of andere sensorische ervaringen hebben terwijl ze in bed liggen en proberen te slapen.
  • Hypnopompe hallucinaties: In tegenstelling tot hypnagogische hallucinaties treden deze op bij het ontwaken uit de slaap. Mensen kunnen bijvoorbeeld vreemde visioenen zien of geluiden horen terwijl ze net wakker worden.

Het is belangrijk op te merken dat hallucinaties vaak een symptoom zijn van onderliggende medische of psychische aandoeningen. Ze kunnen verontrustend, angstaanjagend of verwarrend zijn voor degenen die ze ervaren. Als iemand last heeft van hallucinaties, is het belangrijk om medische hulp te zoeken om de oorzaak vast te stellen en passende behandeling te krijgen.

Hallucinaties kunnen optreden als symptoom van verschillende aandoeningen en omstandigheden, en de oorzaken ervan zijn divers. Hier zijn enkele voorbeelden van hallucinaties. 

Drugs

Een van de meest bekende oorzaken van hallucinaties zijn drugs, met name hallucinogene stoffen zoals LSD, psilocybine (paddo’s) en mescaline. Deze stoffen beïnvloeden de neurotransmitters in de hersenen, waardoor de perceptie van de werkelijkheid verstoord kan raken en hallucinaties kunnen optreden.

Psychische aandoeningen

Daarnaast kunnen hallucinaties worden veroorzaakt door bepaalde psychische aandoeningen, zoals schizofrenie. Schizofrenie is een chronische psychiatrische stoornis die wordt gekenmerkt door symptomen zoals hallucinaties, wanen en verlies van contact met de werkelijkheid. De exacte oorzaak van schizofrenie is onbekend, maar het wordt verondersteld een combinatie te zijn van genetische, omgevings- en neurochemische factoren.

Hallucineren oorzaak

Andere psychische aandoeningen, zoals bipolaire stoornis, depressie en posttraumatische stressstoornis (PTSS), kunnen ook gepaard gaan met hallucinaties. Bij deze aandoeningen kunnen hallucinaties optreden als symptoom van een acute fase of als reactie op stressvolle situaties.

Fysieke gezondheidsproblemen

Fysieke gezondheidsproblemen kunnen ook hallucinaties veroorzaken. Bijvoorbeeld bij de ziekte van Parkinson kan het gebruik van bepaalde medicijnen hallucinaties veroorzaken als bijwerking. Ook bij epilepsie kunnen hallucinaties optreden, met name tijdens epileptische aanvallen.

Slaapstoornissen

Slaapstoornissen, zoals narcolepsie en slaapapneu, kunnen ook hallucinaties veroorzaken. Bij narcolepsie kunnen mensen tijdens de overgang van wakker zijn naar slapen of vice versa hallucinaties ervaren. Bij slaapapneu kan een gebrek aan zuurstof tijdens de slaap leiden tot hallucinaties bij het ontwaken.

Ontwenning

Ten slotte kunnen hallucinaties ook optreden als gevolg van alcohol- of drugsontwenning. Wanneer iemand abrupt stopt met het gebruik van bepaalde stoffen, zoals alcohol, benzodiazepinen of opiaten, kan het zenuwstelsel ontregeld raken en kunnen hallucinaties optreden als ontwenningsverschijnsel.

Het is belangrijk op te merken dat hallucinaties altijd een onderliggende oorzaak hebben en niet op zichzelf staan. Het identificeren van de specifieke oorzaak van hallucinaties vereist vaak een grondige medische evaluatie, inclusief lichamelijk onderzoek, psychiatrische beoordeling en mogelijk aanvullende tests, zoals bloedonderzoek of beeldvorming van de hersenen.

Hallucinaties kunnen optreden als gevolg van een ernstig slaaptekort. Wanneer we onvoldoende slaap krijgen, raakt ons brein uit balans en kunnen verschillende cognitieve functies worden aangetast. Hallucinaties zijn een van de mogelijke symptomen van dit verstoorde evenwicht.

Slaaptekort heeft invloed op de neurotransmitters in ons brein, met name dopamine. Dopamine speelt een belangrijke rol bij het reguleren van onze emoties en perceptie. Wanneer de niveaus van dopamine uit balans raken door slaaptekort, kan dit leiden tot verstoorde perceptie en de vorming van hallucinaties.

Daarnaast kan slaaptekort leiden tot veranderingen in de activiteit van de hersengebieden die betrokken zijn bij de verwerking van zintuiglijke informatie, zoals de visuele en auditieve cortex. Deze veranderingen kunnen de manier beïnvloeden waarop we informatie uit de omgeving verwerken en interpreteren, wat kan resulteren in hallucinaties. Het brein vult mogelijk ontbrekende sensorische input aan met eigen gegenereerde beelden of geluiden, wat leidt tot de perceptie van dingen die er niet zijn.

Hallucinaties worden veroorzaakt door drugs die de werking van het centrale zenuwstelsel beïnvloeden, met name hallucinogene stoffen zoals LSD, paddenstoelen, DMT, mescaline en andere vergelijkbare verbindingen. Deze stoffen werken op verschillende neurotransmittersystemen in de hersenen, met name serotonine, waardoor ze veranderingen teweegbrengen in perceptie, gedachten, emoties en sensorische waarnemingen.

De exacte manier waarop hallucinaties ontstaan, is nog niet volledig begrepen, maar onderzoekers geloven dat deze drugs interageren met de serotonine-receptoren in de hersenen. Door te binden aan deze receptoren veranderen hallucinogene stoffen de manier waarop neuronen in de hersenen met elkaar communiceren. Dit leidt tot verstoorde informatieverwerking en een overstimulatie van verschillende hersengebieden.

Hallucinaties kunnen angstaanjagend en verwarrend zijn, maar er zijn verschillende stappen die je kunt nemen om ermee om te gaan. Hier zijn enkele suggesties.

  • Blijf kalm: Probeer rustig te blijven en je te realiseren dat wat je ziet of hoort niet echt is. Herinner jezelf eraan dat het een tijdelijke ervaring is en dat het uiteindelijk zal verdwijnen.
  • Veiligheid voorop: Zorg ervoor dat je jezelf en anderen niet in gevaar brengt. Als je bijvoorbeeld denkt dat er een gevaarlijke situatie is, verlaat dan rustig de omgeving en zoek een veilige plek.
  • Zoek steun: Als je je veilig voelt, zoek dan iemand in je omgeving die je vertrouwt en deel je ervaringen. Het kan geruststellend zijn om te praten over wat je doormaakt en het kan ook helpen om je geest af te leiden van de hallucinaties.
  • Afleiding: Probeer je aandacht te richten op iets anders. Luister bijvoorbeeld naar rustgevende muziek, kijk naar een kalmerend beeld, of concentreer je op je ademhaling. Dit kan helpen om je gedachten weg te leiden van de hallucinaties.
  • Vermijd stimulerende middelen: Alcohol, drugs en zelfs cafeïne kunnen hallucinaties verergeren. Probeer ze te vermijden, omdat ze de symptomen kunnen versterken of de duur ervan kunnen verlengen.
  • Zoek professionele hulp: Als de hallucinaties aanhouden of regelmatig terugkeren, is het belangrijk om professionele hulp te zoeken. Een arts of psycholoog kan je evalueren, een diagnose stellen en behandelopties aanbevelen die specifiek zijn afgestemd op jouw situatie.
  • Medicatie en therapie: In sommige gevallen kunnen medicijnen worden voorgeschreven om hallucinaties te verminderen. Daarnaast kan therapie, zoals cognitieve gedragstherapie, nuttig zijn om te leren omgaan met en het verminderen van de impact van de hallucinaties.

Het is belangrijk om te onthouden dat deze suggesties algemene richtlijnen zijn en dat de beste aanpak kan variëren afhankelijk van de individuele situatie. Als je te maken hebt met hallucinaties, is het altijd het beste om advies in te winnen bij een professionele zorgverlener die je kan begeleiden bij het vinden van de meest geschikte strategieën om ermee om te gaan.

De Balance kliniek is een toonaangevende privékliniek die gespecialiseerd is in de behandeling van talloze psychische aandoeningen en verslavingen. Met een sterke focus op discretie en kwaliteit, biedt de kliniek een veilige omgeving waar patiënten kunnen herstellen, ver weg van hun dagelijkse triggers. Het team van ervaren professionals handelt volgens de nieuwste onderzoeksresultaten en biedt op maat gemaakte behandelingen.

De behandeling van hallucinaties bij de Balance kliniek begint met een grondige evaluatie om de specifieke behoeften van elke patiënt te begrijpen. Vervolgens wordt een gepersonaliseerd behandelplan opgesteld dat gericht is op het verminderen van de hallucinaties en het verbeteren van de algehele geestelijke gezondheid.

Met vestigingen verspreid over Europa, biedt de Balance kliniek een breed scala aan faciliteiten en behandelingsopties om tegemoet te komen aan de individuele behoeften van elke patiënt. Het doel is om patiënten te helpen hun leven terug in balans te brengen door het verminderen van hallucinaties en het herstellen van een optimale geestelijke gezondheid.

Hallucinaties – UMC Utrecht

Hoe ontstaan hallucinaties? | (psycholoog.nl)

Hallucinations: Causes, Types, Diagnosis, Treatment (webmd.com)

What Are Hallucinations and What Causes Them? (healthline.com)

Hallucinations: Clinical aspects and management – PMC (nih.gov)

Meer artikelen over Mentale Gezondheid

Intrusieve GedachtenPlatonische RelatieVerslavende MiddelenAltruismeLisinoprilLiegen Door VerslavingKratomZelfbeschadigingBorderline En SeksualiteitStemmingswisselingenHoogsensitiefLiefdesverdrietNachtmerriesMorfinePolyvagaal TheorieDwangstoornisIntergenerationeel TraumaBipolaire Stoornis En SeksualiteitEmotionele VerwaarlozingExistentiele CrisisAutistische BurnoutPtss En NarcismeJeugdtraumaVliegangstNarcistische RelatieNarcistische VaderPsychopaatEmotionele MishandelingSlaapverlammingNarcistische MoederWat Is TrypofobieWat Is GenderdysforieOnverwerkte RouwVerschil Depressie En Burn OutRouwverwerkingOververmoeidheidImposter SyndroomSuicidale GedachtenWas Ist Eine Psychotische DepressionAntidepressiva En AlcoholGaslightingPaniekaanvalKlachten Bij Burn OutEmotioneel MisbruikAsperger SyndroomAddZeer Ernstige Burn OutHistrionische PersoonlijkheidsstoornisWorkaholicPsychose SymptomenHoe Herken Je Suicidale Gedachten En Hoe Ga Je Ermee OmNeuroseVermijdende PersoonlijkheidsstoornisTheatrale PersoonlijkheidsstoornisNarcistische PersoonlijkheidsstoornisPsychosomatische KlachtenBorderline PersoonlijkheidsstoornisFibromyalgie BehandelingFibromyalgie SymptomenBody Dysmorphic DisorderSysteemtherapieSchematherapieSlaapapneuRestless Legs SyndroomAgorafobieNarcolepsieSlaapstoornisSociale AngststoornisCognitieve GedragstherapieWat Is Een Midlife CrisisHyperventilatie BehandelingVerlatingsangstWat Is HypochondrieHypnotherapieEmdr TherapieDysthyme StoornisSchizofrenieBindingsangstGegeneraliseerde Angststoornis OverwinnenDepressief Door CoronaCenosillicafobie Wat Is DatWat Is Long CovidBehandeling DementieChronische Ptss BehandelingOververmoeidheid BehandelingBehandeling Zware DepressieChronische Depressie BehandelingSchizofrenie BehandelingChronische Pijn BehandelingDelier BehandelingSomatoforme Stoornis BehandelingConversiestoornis BehandelingBehandeling AutismeBipolaire Stoornis BehandelingHechtingsproblematiek BehandelingNarcisme BehandelingTinnitus BehandelingAdd BehandelingSlaapstoornis BehandelingPersoonlijkheidsstoornis BehandelingPaniekaanvallen BehandelingAgorafobie BehandelingChronische Stress BehandelingStress BehandelenOverspannen BehandelingTrauma Centrum NederlandTrauma BehandelenPsychose BehandelingAngststoornis BehandelingOcd BehandelingPostnatale Depressie BehandelingMisofonie BehandelingAdhd BehandelingBorderline BehandelingBurn Out BehandelenPtss BehandelingDepressie TestDepressie BehandelingFaalangst BehandelingFaalangstMentale GezondheidMindfulness