7 Minuten

Bewerkt en medisch beoordeeld door THE BALANCE Team
Feit gecontroleerd

De letterlijke betekenis van hyperventilatie, ook wel hyperventilatie syndroom genoemd,  is ‘’teveel ademen’’. We weten allemaal dat ademhalen essentieel is. Door adem te halen voorzie je het lichaam van zuurstof en verlaat koolstofdioxide je lichaam. Ook zijn er bepaalde momenten waarop het nuttig kan zijn dat je lichaam sneller gaat ademen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan wanneer je aan het hardlopen bent. Er wordt dan een seintje naar de hersenen gestuurd om ervoor te zorgen dat je lichaam voorzien blijft van voldoende zuurstof en het overmatige koolstofdioxide kwijt kan raken. Je gaat dus sneller ademen. 

Tijdens een hyperventilatie zet je lichaam dit proces ook in gang. Zoals de betekenis al aangeeft, ervaart een persoon tijdens een hyperventilatie problemen doordat hij teveel gaat ademen. Het zal opvallen dat de ademhaling van de persoon in kwestie heel diep en snel zal zijn. Een volwassene zal normaal gesproken in een rustsituatie gemiddeld tien keer per minuut ademhalen. In het geval van een hyperventilatie zal dit verdubbelen naar meer dan twintig ademhalingen per minuut. De ademhaling is op dat moment te vergelijken met een ademhaling van iemand die zich extreem inspant. De verandering in ademhaling wordt veroorzaakt doordat iemand veel spanningen, paniek, angst of stress ervaart. Als reactie hierop kan iemand gaan hyperventileren. 

Het hyperventilatie syndroom wordt bij het overgrote deel van de mensen veroorzaakt door klachten van mentale aard. Denk hierbij bijvoorbeeld aan klachten zoals stress, angstklachten, spanningen of paniekklachten. Ook kan een burn-out, depressie of een andere psychische aandoening gepaard gaan met het krijgen van hyperventilatie klachten. Wanneer iemand dergelijke psychische klachten ervaart, ontstaan er veranderingen in het lichaam. Er wordt op dat moment meer adrenaline en cortisol aangemaakt. Dit zijn stresshormonen. Door de toename van deze stresshormonen maakt het lichaam zich klaar voor inspanning. De ademhaling en de hartslag gaat omhoog met als gevolg dat iemand kan gaan hyperventileren.  

Naast dat de oorzaak van hyperventilatie in de meeste gevallen dus van psychische aard is, kan het ook zo zijn dat onderliggende lichamelijke aandoeningen een rol spelen. Longaandoeningen zoals COPD kunnen ook een onderliggende reden zijn voor het ontstaan van (chronische) hyperventilatie.

Bij het stellen van de diagnose zal altijd allereerst worden gekeken of er geen andere lichamelijke aandoeningen de oorzaak kunnen zijn van de hyperventilatie. Er zal daarom vaak ook een longtest worden uitgevoerd. Wanneer er geen sprake is van onderliggende klachten of aandoeningen, zal de diagnose hyperventilatie syndroom gesteld worden. De aard van de klachten, de symptomen en oorzaak hiervan zal dan verder uitgezocht worden. 

Meestal doen hyperventilatie klachten zich in episodes voor. Dit wordt ook wel acute hyperventilatie genoemd. Tijdens een hyperventilatie heeft iemand voornamelijk problemen met de ademhaling, maar ook andere symptomen kenmerken hyperventilatie. 

Hyperventilatie symptomen: 

  • Ademhalingsklachten: De voornaamste klachten bestaan uit een versnelde ademhaling. Iemand kan zich daardoor kortademig voelen. 
  • Klachten van de buik: Iemand kan buikpijn krijgen of misselijk worden en wellicht gaan braken. 
  • Hartklachten: Iemand kan last hebben van een versnelde hartslag of hartkloppingen. 
  • Klachten van het centraal zenuwstelsel: Iemand kan het gevoel hebben dat hij of zij gaat flauwvallen, veel gaan zweten, zich duizelig voelen en hoofdpijn krijgen. 
  • Spierklachten: Iemand kan last hebben van trillingen en stijfheid van de spieren. 
  • Psychische klachten: Iemand kan psychische klachten ervaren zoals angstklachten, slaapproblematiek, paniekklachten en spanningsklachten. Dit is vaak zowel de oorzaak van een hyperventilatie als een gevolg/symptoom. Door het doormaken van een hyperventilatie kan iemand angstig worden voor het ontstaan van een volgende episode. Door deze angst kan juist weer een hyperventilatie getriggerd worden en blijft het een vicieuze cirkel. 

De symptomen kunnen dus zowel van psychische als lichamelijk aard zijn. Een combinatie van symptomen kan optreden maar niet alle symptomen zullen tegelijkertijd aanwezig zijn. Hoewel iemand angstig kan worden van de symptomen die optreden, zijn deze meestal niet gevaarlijk. 

Er bestaan twee vormen waarin hyperventilatie zich kan voordoen, namelijk acute hyperventilatie of chronische hyperventilatie. Deze twee vormen van hyperventilatie verschillen voornamelijk in de duur en intensiteit van de symptomen. Bij de acute vorm van hyperventilatie zijn de klachten erg intens maar van korte duur. Bij chronische hyperventilatie zijn de klachten in minder intense mate aanwezig maar houden voor een langere periode aan. 

Chronische hyperventilatie

De symptomen die iemand ervaart tijdens chronische hyperventilatie komen deels overeen met de symptomen van een episode van acute hyperventilatie. De chronische hyperventilatie symptomen zijn echter vaak voor een langere periode aanwezig. Zo kan iemand bijvoorbeeld klachten ervaren zoals een depressie, vermoeidheidsklachten, concentratieproblematiek, slaapproblematiek, buikklachten en rugklachten. Daarbij kan je ook langdurig last blijven houden van een versnelde ademing.  Deze symptomen worden niet altijd direct gelinkt aan een hyperventilatie omdat zij ook vaak een andere oorzaak kunnen hebben. Hierdoor kan het lang duren voordat de diagnose chronische hyperventilatie is gesteld.

Chronische hyperventilatie wordt net als acute hyperventilatie voornamelijk veroorzaakt door klachten van mentale aard. Ook een burn-out of een depressie kan gepaard gaan met chronische hyperventilatie. Het is daarom van belang om deze oorzaak aan te pakken tijdens de behandeling. Door met een psycholoog in gesprek te gaan kan er een oplossing gevonden worden om deze mentale klachten, zoals stress of angst, te verminderen. 

Sommige mensen ervaren maar een keer in hun leven een hyperventilatie aanval. Het kan ook zo zijn dat iemand hier met regelmaat klachten van ondervindt of zelfs chronische hyperventilatie heeft. Op het moment dat iemand een acute hyperventilatie aanval krijgt, kan een noodbehandeling helpen om weer grip te krijgen op de ademhaling. 

Noodbehandeling: Op het moment dat iemand last heeft van een hyperventilatie, kan iemand hiervan in paniek raken. Een noodbehandeling die gemakkelijk en direct kan worden toegepast, is het ademen in een plastic zakje. Zorg ervoor dat het plastic zakje de neus en mond geheel bedekt. Adem vervolgens rustig in het plastic zakje. Wanneer iemand hyperventileert, wordt en namelijk teveel koolzuur uitgeademt. Door in een zakje te ademen, zal het zuurstof-koolzuurgehalte weer normaliseren. Na enkele minuten zullen de klachten dan afnemen. Dit is echter wel een kortetermijnoplossing. 

De noodbehandeling is geen effectieve hyperventilatie behandeling om op lange termijn van de klachten af te komen. Wanneer  hyperventilatie symptomen blijven aanhouden, of wanneer de angst op terugkeer van de klachten aanwezig is, dan is het verstandig om te kijken naar de andere behandelmogelijkheden. Neem in geval van aanhoudende of terugkerende klachten allereerst contact op met de huisarts. Er zijn namelijk verschillende manieren om wat te doen tegen hyperventilatie en de klachten bij hyperventilatie te verminderen. Ook kan het namelijk erg van belang zijn om de oorzaak van de spanningen en angsten aan te pakken. Samen met uw arts kunt u bekijken welke behandelingen nodig zijn en zult u doorverwezen worden.

Mogelijke hyperventilatie behandeling:

  • Ademhalingsoefeningen hyperventilatie: Een effectieve behandeling om op lange termijn klachten te verminderen kan ademhalings- en ontspanningstherapie zijn. De therapeut zal begeleiding bieden tijdens het ademhalen en uw lichaamshouding analyseren. Door hierin verbeteringen aan te brengen kan een hyperventilatie aanval in de toekomst voorkomen worden of zullen de klachten minder intens zijn. 
  • Behandeling bij psycholoog: Om de psychische oorzaak van de (chronische) hyperventilatie aan te pakken kan het verstandig zijn om een psycholoog te raadplegen. Door de stress klachten, angstklachten, spanningen of paniekklachten te behandelen kunnen de klachten van hyperventilatie in de toekomst verholpen of verminderd worden. 
  • Medicatie: In sommige gevallen kan medicatie worden voorgeschreven. Het gaat hierbij om antidepressiva die de oorzaak van de hyperventilatie klachten aanpakt. 

Wat te doen bij hyperventilatie? Wanneer u een hyperventilatie aanval doormaakt is het van belang dat u rustig probeert te blijven en de volgende adviezen opvolgt: 

  • Probeer te focussen op de ademhaling wanneer je klachten ervaart. Ademhalingsoefeningen kunnen zorgen dat je ademhaling weer rustig wordt waardoor de klachten zullen afnemen. 
  • Probeer uzelf te kalmeren door te herkennen en te beseffen dat de klachten worden veroorzaakt door spanningen of angsten. Vertel jezelf dat de klachten niet het gevolg zijn van een ernstige aandoening en dat de klachten vanzelf weer zullen verdwijnen. Door rust te bewaren voorkom je dat de klachten erger worden of langer aanhouden. 
  • Probeer afleiding te zoeken of ga iets doen. Denk hierbij aan het maken van een wandeling, het drinken van een glas water, fietsen of een aantal kleine lichamelijke oefeningen om te bewegen zoals het buigen door de knieën.  
  • Probeer te letten om uw houding. Het is voor de ademhaling van belang dat u goed rechtop zit. 

Meer artikelen over Mentale Gezondheid

Intrusieve GedachtenPlatonische RelatieVerslavende MiddelenAltruismeLisinoprilLiegen Door VerslavingKratomZelfbeschadigingBorderline En SeksualiteitStemmingswisselingenHoogsensitiefLiefdesverdrietNachtmerriesMorfinePolyvagaal TheorieDwangstoornisIntergenerationeel TraumaBipolaire Stoornis En SeksualiteitEmotionele VerwaarlozingExistentiele CrisisAutistische BurnoutPtss En NarcismeJeugdtraumaVliegangstNarcistische RelatieNarcistische VaderPsychopaatEmotionele MishandelingSlaapverlammingNarcistische MoederWat Is TrypofobieWat Is GenderdysforieOnverwerkte RouwVerschil Depressie En Burn OutRouwverwerkingOververmoeidheidImposter SyndroomSuicidale GedachtenWas Ist Eine Psychotische DepressionHallucinatiesAntidepressiva En AlcoholGaslightingPaniekaanvalKlachten Bij Burn OutEmotioneel MisbruikAsperger SyndroomAddZeer Ernstige Burn OutHistrionische PersoonlijkheidsstoornisWorkaholicPsychose SymptomenHoe Herken Je Suicidale Gedachten En Hoe Ga Je Ermee OmNeuroseVermijdende PersoonlijkheidsstoornisTheatrale PersoonlijkheidsstoornisNarcistische PersoonlijkheidsstoornisPsychosomatische KlachtenBorderline PersoonlijkheidsstoornisFibromyalgie BehandelingFibromyalgie SymptomenBody Dysmorphic DisorderSysteemtherapieSchematherapieSlaapapneuRestless Legs SyndroomAgorafobieNarcolepsieSlaapstoornisSociale AngststoornisCognitieve GedragstherapieWat Is Een Midlife CrisisVerlatingsangstWat Is HypochondrieHypnotherapieEmdr TherapieDysthyme StoornisSchizofrenieBindingsangstGegeneraliseerde Angststoornis OverwinnenDepressief Door CoronaCenosillicafobie Wat Is DatWat Is Long CovidBehandeling DementieChronische Ptss BehandelingOververmoeidheid BehandelingBehandeling Zware DepressieChronische Depressie BehandelingSchizofrenie BehandelingChronische Pijn BehandelingDelier BehandelingSomatoforme Stoornis BehandelingConversiestoornis BehandelingBehandeling AutismeBipolaire Stoornis BehandelingHechtingsproblematiek BehandelingNarcisme BehandelingTinnitus BehandelingAdd BehandelingSlaapstoornis BehandelingPersoonlijkheidsstoornis BehandelingPaniekaanvallen BehandelingAgorafobie BehandelingChronische Stress BehandelingStress BehandelenOverspannen BehandelingTrauma Centrum NederlandTrauma BehandelenPsychose BehandelingAngststoornis BehandelingOcd BehandelingPostnatale Depressie BehandelingMisofonie BehandelingAdhd BehandelingBorderline BehandelingBurn Out BehandelenPtss BehandelingDepressie TestDepressie BehandelingFaalangst BehandelingFaalangstMentale GezondheidMindfulness