7 Minuten

Bewerkt en medisch beoordeeld door THE BALANCE Team
Feit gecontroleerd

Raakt je totaal in paniek wanneer een partner, vriend of ouders enkele dagen weg gaat? Of droom je regelmatig over gebeurtenissen waarbij dierbaren overlijden of ernstig ziek worden? Voel je je continu angstig door de gedachte dat een dierbare een ongeluk kan krijgen? En heb je hierdoor moeite om gescheiden te zijn van een dierbare? Dan kan het zijn dat je last hebt van verlatingsangst. 

Lees ook:Wat is hyperventilatie

Wat is verlatingsangst eigenlijk? Verlatingsangst is een psychische angststoornis en wordt ook wel een separatieangststoornis of scheidingsangst genoemd. Bij verlatingsangst heerst er extreme angst om te verliezen wat je liefhebt. Dit kan bijvoorbeeld een partner, ouder, familielid of andere dierbare zijn. Misschien zullen velen van ons zullen deze emotie wel herkennen. Het komt namelijk vaker voor dat men jaloers is in een relatie of bang is om iemand te verliezen. Toch is deze angst anders bij een klinische angststoornis. Bij een klinische angststoornis is er namelijk continue angst in zeer extreme mate aanwezig. Iemand die lijdt aan verlatingsangst zal constant bij zijn of haar dierbaren naar bevestiging zoeken bevestiging dat zij hen niet zullen verlaten. Dit kan zich ook uiten in extreem claimgedrag. 

Verlatingsangst komt voor binnen alle leeftijdscategorien, zowel bij jong als oud. Voorheen werd er vaak gedacht dat een separatieangststoornis voornamelijk bij kinderen voorkwam. Hoewel de oorzaak van de verlatingsangst vaak afkomstig is uit de jeugd, kunnen de verlatingsangst symptomen ook gedurende de volwassen levensjaren tot uiting komen. Daarom wordt verlatingsangst nu ook bij volwassenen erkent. 

Ongeveer 7 procent van de volwassenen in Nederland loopt risico op het ontwikkelen van een separatieangststoornis. Deze psychische aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Bij ongeveer driekwart van de mensen die lijden aan verlatingsangst blijkt dat de persoon al gedurende de jeugd symptomen hiervan ervaarde.

Wat is verlatingsangst en waar wordt het door veroorzaakt? De oorzaak van verlatingsangst hangt meestal samen met hechting gedurende de jeugd. Tijdens een normale emotionele ontwikkeling van baby’s en peuters zal hechting plaatsvinden. De baby of de peuter zal moeten ervaren dat wanneer de ouders weg gaan, zij vervolgens ook weer terug zullen komen. Het kind zal hierdoor leren dat het verlaten maar van tijdelijke duur is en zij hier dus niet angstig voor hoeven te zijn. Allereerst zal dit leerproces gepaard gaan met veel tranen en emotie. Na een verloop van tijd zal de peuter dit beter begrijpen en hier minder emotioneel over zijn. 

Het kan zijn dat hier een verstoring in heeft plaatsgevonden en hechtingsproblematiek is ontstaan. Deze verstoring kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan een traumatische gebeurtenis en belangrijke rol spelen bij het ontstaan van hechtingsproblematiek. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het scheiden van de ouders of het overlijden van een ouder of dierbare. Door een verstoring rondom de hechting kan op gedurende de jeugd of op latere leeftijd verlatingsangst ontstaan. 

Verlatingsangst wordt vaak ook gezien als een hechtingsstoornis. Deze psychische stoornissen hebben zeker overeenkomsten. Zo is de oorzaak van beide aandoeningen vaak afkomstig uit de jeugd en kunnen de symptomen hiervan een negatief effect hebben op het onderhouden of vormen van relaties. Daarnaast speelt hechting een belangrijke rol bij het ontwikkelen van een separatieangststoornis. Toch is de aard van de stoornissen verschillend. Bij een hechtingsstoornis is iemand namelijk juist erg angstig om zich te hechten aan een ander en vindt het daardoor lastig om zichzelf geheel over te geven aan een relatie. Hechtingsstoornis wordt daarom ook wel bindingsangst genoemd. Dit staat dus in contrast tot iemand met verlatingsangst, waarbij er buitensporige angst heerst om een dierbare kwijt te raken. Hierdoor zal iemand zich juist extreem willen hechten.
Of erfelijkheid een relevante factor is bij het ontwikkelen van verlatingsangst is nog niet helemaal duidelijk. Wel is bekend dat kinderen een grote kans hebben op het ontwikkelen van verlatingsangst wanneer een van de ouders een hechtingsstoornis heeft. Er wordt verwacht dat enkel erfelijkheid in mindere mate een rol speelt. Verschillende omgevingsfactoren en aangeleerd gedrag is hierbij ook van belang. 

Bij een separatieangststoornis heerst angst om te verliezen wat je liefhebt. Hoe deze angst tot uiting komt, kan per persoon verschillend zijn. Soms is iemand zich er erg van bewust dat hij of zij verlatingsangst heeft, terwijl anderen dit niet door hebben. Er bestaan verschillende verlatingsangst symptomen en deze kunnen verschillend zijn bij kinderen ten opzichte van volwassenen.  

Verlatingsangst kind: 

Kinderen gaan door een fase van hechting met ouders of dierbaren. Het is hierbij in bepaalde fases van de ontwikkeling normaal dat een kind het onprettig vindt wanneer een ouder hem of haar in bepaalde situaties verlaat. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het moment waarop je kind voor de eerste keer naar school gaat. Je kan kan dan huilen wanneer jij hem of haar achterlaat. Dit hoeft dan niet direct te betekenen dat je kind lijdt aan verlatingsangst. Mochten deze situaties zich in toenemende of buitensporige mate voordoen, dan kan er wellicht sprake zijn van een (beginnende) separatieangststoornis.

Verlatingsangst symptomen kinderen: 

  • Het kind is bang om alleen te zijn en is erg overstuur wanneer hij of zij wordt verlaten door een ouder. Het kind wil altijd een ouder in de buurt hebben. 
  • Het kind wil nooit bij een vriendje of vriendinnetje blijven slapen. Ook thuis kan slapen een probleem zijn. Het kind kan niet in slaap komen zonder dat een van de ouders aanwezig is. 
  • Het kind gaat met enorme tegenzin naar school. 
  • Het kind is angstig dat er iets ergs gebeurd met zijn of haar ouders. 
  • Op het moment dat het kind toch van de ouders gescheiden wordt, kunnen er lichamelijk klachten optreden. Het kind kan dan aangeven last te hebben van buikkrampen of hoofdpijn. 

Bij kinderen spreken we van van verlatingsangst wanneer zij enkele van de bovengenoemde symptomen ervaren voor een periode van minstens vier weken.  

Verlatingsangst Volwassenen: 

Verlatingsangst symptomen bij volwassen zullen zich op een andere manier uiten dan bij kinderen. Toch is de aard en kern van de symptomen gelijk. Ook hierbij staat de angst om te verliezen wat je liefhebt centraal. Jongvolwassenen blijven door deze klachten bijvoorbeeld vaak lange tijd bij hun ouders wonen. 

Verlatingsangst symptomen volwassenen:  

  • Je bent extreem gehecht aan je dierbaren en ervaart paniek wanneer zij niet in de buurt zijn. Hierdoor kan iemand het lastig vinden om van huis te gaan zonder dat deze personen mee gaan. Ook vindt iemand het vaak lastig om alleen te zijn. 
  • Je bent extreem overbezorgd en bent bang dat jijzelf of je dierbaren iets overkomt waardoor jullie gescheiden worden. Je ervaart angst om te verliezen wat je liefhebt.
  • Je zoekt constant bevestiging dat de ander je niet zal verlaten. Dit kan zich ook uiten in jaloezie en het vertonen van claimgedrag. 
  • Extreem jaloers zijn. 

Verlatingsangst kan een behoorlijke negatieve invloed hebben op iemand zijn dagelijkse leven. Gelukkig kan iemand en de omgeving leren omgaan met verlatingsangst. Men kan verlatingsangst overwinnen of de klachten hiervan in ieder geval in mindere mate ervaren. Om te leren omgaan met verlatingsangst of om zelfs volledig te herstellen, is een adequate behandeling nodig. Aangezien verlatingsangst een angststoornis is, kun je door middel van het volgen van een therapie verlatingsangst overwinnen. Behandeling van een dergelijke stoornis verloopt in de meeste gevallen via de psycholoog. 

Het is van belang dat eerst de verlatingsangst oorzaak in kaart wordt gebracht. Mocht een trauma uit het verleden een  rol spelen, dan zal dit worden meegenomen tijdens de therapie. Er bestaan verschillende mogelijkheden om een separatieangststoornis te behandelen. Met de psycholoog zal gekeken worden welke behandelmethode passend is.

Verlatingsangst therapie: 

  • Verlatingsangst EMDR: Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort als EMDR therapie, kan een zeer effectieve methode zijn voor het behandelen van een trauma. Doordat een emotionele gebeurtenis de oorzaak van verlatingsangst kan zijn, kan EMDR therapie worden ingezet tijdens de behandeling. 
  • Cognitieve gedragstherapie: Cognitieve gedragstherapie is een effectieve behandelmethode bij angststoornissen. Tijdens deze verlatingsangst therapie zal iemand gestimuleerd worden om de angsten op een andere manier te benaderen en de gedraging hierop aan te passen. 
  • Systeemtherapie: Verlatingsangst kan een grote impact hebben op zijn of haar omgeving. Omgaan met verlatingsangst kan daarom voor de omgeving ook erg zwaar zijn. Het kan daarom verstandig zijn om relatietherapie in te zetten in de vorm van systeemtherapie. Gedurende deze therapie zal iemand samen met zijn of dierbaren in gesprek gaan met de therapeut. Tijdens deze sessies zal het gedrag en de communicatiepatronen onder de loep worden genomen. Op deze manier kan de omgeving leren omgaan met verlatingsangst. 

Volledig van verlatingsangst helen, zal niet altijd gemakkelijk zijn. Adequate behandeling bij een psycholoog kan een uitkomst bieden. Daarnaast zijn er ook enkele verlatingsangst tips die kunnen worden toegepast op de momenten dat iemand hier klachten van ervaart.

Verlatingsangst tips: 

  • Schrijf je gedachten op. Op deze manier orden je je gedachten en dit kan je een opgelucht gevoel geven. 
  • Laat je dierbaren toe in je angstgevoelens. Sluit het niet af en duw ze niet weg. 
  • Het kan prettig zijn om met lotgenoten te praten en ervaringen te delen. Lotgenoten zullen je emoties en gedachten herkennen en begrijpen. 
  • Probeer jezelf van het tegendeel te bewijzen. Wanneer de angstige gedachten de overhand nemen, probeer jezelf dat gerust te stellen door deze gedachten om te draaien. Je kunt bijvoorbeeld angstig zijn dat je een dierbare zal verliezen aan een ernstige ziekte. Probeer dan te bedenken (of op te schrijven) dat hij of zij momenteel gezond is en er geen aanwijzingen zijn dat dit zal gebeuren. 
  • Wanneer je voor een langere periode klachten ervaart, is het belangrijkste om de huisarts te raadplegen. Zij zullen een adequate behandeling in gang zetten en u kunnen doorverwijzen naar de een specialist of therapeut. 

Meer artikelen over Mentale Gezondheid

Intrusieve GedachtenPlatonische RelatieVerslavende MiddelenAltruismeLisinoprilLiegen Door VerslavingKratomZelfbeschadigingBorderline En SeksualiteitStemmingswisselingenHoogsensitiefLiefdesverdrietNachtmerriesMorfinePolyvagaal TheorieDwangstoornisIntergenerationeel TraumaBipolaire Stoornis En SeksualiteitEmotionele VerwaarlozingExistentiele CrisisAutistische BurnoutPtss En NarcismeJeugdtraumaVliegangstNarcistische RelatieNarcistische VaderPsychopaatEmotionele MishandelingSlaapverlammingNarcistische MoederWat Is TrypofobieWat Is GenderdysforieOnverwerkte RouwVerschil Depressie En Burn OutRouwverwerkingOververmoeidheidImposter SyndroomSuicidale GedachtenWas Ist Eine Psychotische DepressionHallucinatiesAntidepressiva En AlcoholGaslightingPaniekaanvalKlachten Bij Burn OutEmotioneel MisbruikAsperger SyndroomAddZeer Ernstige Burn OutHistrionische PersoonlijkheidsstoornisWorkaholicPsychose SymptomenHoe Herken Je Suicidale Gedachten En Hoe Ga Je Ermee OmNeuroseVermijdende PersoonlijkheidsstoornisTheatrale PersoonlijkheidsstoornisNarcistische PersoonlijkheidsstoornisPsychosomatische KlachtenBorderline PersoonlijkheidsstoornisFibromyalgie BehandelingFibromyalgie SymptomenBody Dysmorphic DisorderSysteemtherapieSchematherapieSlaapapneuRestless Legs SyndroomAgorafobieNarcolepsieSlaapstoornisSociale AngststoornisCognitieve GedragstherapieWat Is Een Midlife CrisisHyperventilatie BehandelingWat Is HypochondrieHypnotherapieEmdr TherapieDysthyme StoornisSchizofrenieBindingsangstGegeneraliseerde Angststoornis OverwinnenDepressief Door CoronaCenosillicafobie Wat Is DatWat Is Long CovidBehandeling DementieChronische Ptss BehandelingOververmoeidheid BehandelingBehandeling Zware DepressieChronische Depressie BehandelingSchizofrenie BehandelingChronische Pijn BehandelingDelier BehandelingSomatoforme Stoornis BehandelingConversiestoornis BehandelingBehandeling AutismeBipolaire Stoornis BehandelingHechtingsproblematiek BehandelingNarcisme BehandelingTinnitus BehandelingAdd BehandelingSlaapstoornis BehandelingPersoonlijkheidsstoornis BehandelingPaniekaanvallen BehandelingAgorafobie BehandelingChronische Stress BehandelingStress BehandelenOverspannen BehandelingTrauma Centrum NederlandTrauma BehandelenPsychose BehandelingAngststoornis BehandelingOcd BehandelingPostnatale Depressie BehandelingMisofonie BehandelingAdhd BehandelingBorderline BehandelingBurn Out BehandelenPtss BehandelingDepressie TestDepressie BehandelingFaalangst BehandelingFaalangstMentale GezondheidMindfulness